بررسي ترجمۀ عناوين كتاب‌هاي ادبيات پايداري (از فارسي به انگيسي): گامي در راستاي ارتقاي الگوهاي كنوني

يكي از برجسته ترين عواملي كه مي تواند توجه مخاطب را به خواندن يك كتاب جلب كند، عنوان آن اثر است. انتخاب عنوان مناسب از چالش برانگيزترين اقدامات نويسندگان است. چه بسا ساعت ها يا حتي روز هاي زيادي كه نويسندگان براي انتخاب عنواني درخور براي اثر خود صرف مي كنند. به همان نسبت، ارائۀ ترجمه اي مناسب از آن عنوان، از دشوارترين و زمان‌برترين كارهاي مترجمان است. تحقيق حاضر با هدف بررسي فنون مختلف برگردانِ عناوين كتاب هاي پايداري در پي بررسي مقولۀ مذكور و ارائۀ انواع راهبردهاي امكان پذيري است كه تاكنون به آنها اشاره نشده‌است؛ در حقيقت، نتايج پژوهش حاضر مي تواند به برداشتن گامي در راستاي ارتقاي الگوهاي ارائه‌شدۀ كنوني در ترجمۀ عناوين آثار فرهنگي منجر شود. از مدل يين (2009) به عنوان چارچوب مقدّماتي در تحليل داده ها استفاده شد. اين الگو دربرگيرندۀ فنون زير است: الف «نويسه گرداني»: فنّي است كه طيّ آن، حروف كلمات متن مبدأ با استفاده از حروف الفباي زبان مقصد جايگزين مي‌گردد؛ البته، نويسه گردانيِ صرف مفاهيم فرهنگ‌محور يا عناصر فرهنگويژۀ موجود در عنوان، غالباً به از دست‌رفتنِ كامل معني براي مخاطب مقصد منجر خواهد شد. ب «ترجمۀ تحت اللفظي»: مترجماني كه به اين فنّ ترجمه متوسّل مي شوند، هم در سطوح صورت و هم محتوا مي كوشند تا نزديك‌ترين معادل ها به متن مبدأ را انتخاب كنند. ج تصريح: زماني‌كه عنوان اثر شامل تلميح يا عناصري باشد كه نويسه گرداني و ترجمۀ تحت الفظي از توصيف دقيق آن بازماند يا توجه مخاطب را جلب نكند، فنّ تصريح مي تواند جايگزين مناسبي باشد. تصريح غالباً با اضافه‌كردن كلمات همراه است؛ طوري كه همواره تعداد واژه هاي عنوانِ ترجمه‌شده نسبت به عنوان اصلي بيشتر است. گاهي ممكن است الحاق در قالب اطلاعاتي در كمانك ارائه شود. د اقتباس: با استفاده از اين فن، مترجم «ارجاعات فرهنگي» را تغيير مي دهد؛ به گونه اي كه براي مخاطب زبان مقصد به راحتي قابل درك باشد. اين شيوۀ ترجمه، كاملاً مخاطبمحور است و مترجم، زبان و فرهنگ مقصد را در اولويت قرار مي دهد. جايگزين‌سازي يك نام خاص در عنوان با نام خاص ديگر در زبان مقصد كه شخصيّت مشابهي را در آن فرهنگ به ذهن خوانندگان متن مقصد متبادر مي سازد، به كمك اين فنّ ترجمه انجام مي شود. ه - جايگزيني با عنوان كاملاً جديد: اين فن زماني به كار مي رود كه مترجم فارغ از محوريّت‌بخشي به مخاطب يا زبان و فرهنگ مبدأ يا مقصد، صرفاً بر اساس شمّ زباني و خلاقيّت خود، عنواني جديد (و البته مرتبط) خلق مي كند. پس از مشاهده و رديابي تعدادي از فنونِ ناگفته در الگوي يين، تلاش شد كه در راستاي ارتقاي اين الگو، راهبردهاي ديگري، از جمله عمومي سازي، ويژه سازي، گرته برداري، حذف، تغيير جزئي، تغيير تفسيري، و تلفيق نيز لحاظ شود. طبق يافته ها، تنها راهبردي كه هرگز به‌وسيلۀ مترجمان در برگردانِ عناوين كتاب هاي ادبيات پايداري به كار نرفته‌است، «جايگزيني با عنوان كاملاً جديد» است؛ در حالي كه بيشترين درصد به كارگيري فنون، مربوط به ترجمۀ تحت الفظي (%63) و نويسه گرداني (%23) است.