اثرسنجي سوگيري‌هاي شناختي بر كيفيت عدالت در تصميم‌گيري قضات دادگاه‌هاي كيفري

مشخص است كه بخش عمده‌اي از كيفيت يك نظام قضايي، وابسته به كيفيت تصميم‌هايي است كه قضات آن اتخاذ مي‌كنند. حتي قضاتي با تجربه و دانش بالا نيز ممكن است مرتكب اشتباهاتي بشوند ليكن حداقل انتظار اين است كه قضات مرتكب خطاهاي نظام‌مند نشوند. اين در حالي است كه بر اساس نتايج برخي مطالعات در حوزۀ اقتصاد رفتاري مي‌توان گفت در قسمت‌هاي مختلف تصميم‌گيري قضايي اعم از كشف وقايع پرونده، انتساب مسئوليت كيفري و به‌ويژه تعيين مجازات براي مجرمان ممكن است عواملي بر تصميم‌گيري قضات مؤثر باشند كه به‌لحاظ هنجاري و منطقي نبايد اثرگذار باشند. اقتصاد رفتاري شاخه‌اي از اقتصاد است كه با استفاده از علومي نظير روان‌شناسي و جامعه‌شناسي، سعي در واقع‌بينانه‌تر كردن فرض‌هاي اقتصادي دارد. لذا توصيف تصميم‌هاي قضايي با استفاده از سوگيري‌هاي شناختي، آن را به حوزۀ جامعه‌شناسي كيفري و روان‌شناسي قضايي نزديك مي‌سازد. با پذيرش اين مسئله كه عواملي فراتر از مسائل قانوني مي‏توانند بر تصميم‏هاي قضايي و نيز رفتار قضات تأثيرگذار باشند، زمينه براي ورود رويكردهاي ميان‏رشته‏اي براي توضيح تصميم‏هاي قضايي و رفتارهاي قضات فراهم مي‏شود. اين مقاله كه با روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده، به دنبال آن است كه عوامل فوق‌الذكر را تبيين و راهكارهاي احتمالي براي مواجهه با آن‌ها را شناسايي نمايد تا از اين طريق بتوان در جهت بهبود تصميم‌گيري‌ها و افزايش عدالت قضايي گام برداشت. راهكارهاي پيشنهادي را مي‌توان در دو قالب آموزش‌هاي ضمن خدمت قضات و معماري مناسب‌تر ساختارهاي تصميم‌گيري خلاصه نمود.