ارزيابي اگرواكولوژيك تأثير مديريت بقاياي گياهي كنجد و مهار شيميايي علف‌هاي هرز بر عملكرد گندم و تراكم علف‌هاي هرز در الگوي كشت كنجد- گندم در خوزستان

مقدمه: رقابت علف‌هاي هرز با گياهان زراعي در اكوسيستم‌هاي زراعي يكي از تنش‌هاي بيولوژيك مهم به شمار مي‌رود كه سبب كاهش شديد عملكرد مي شود و كنترل آن‌ها مي‌تواند تأثير زيادي در افزايش توليد گياه زراعي داشته باشد. جمعيت بالاي علف‌هاي هرز به ويژه در مراحل اوليه رشد گندم كه رقابت شديدي جهت كسب منابع غذايي دارند، مي توانند موجب كاهش پنجه‌زني گندم شوند. تحقيقات انجام شده در زمينه مديريت بقاياي گياهي و كنترل شيميايي علف‌هاي هرز نشان مي دهد كه هر يك از روش‌هاي مديريت بقاياي‌گياهي با تأثير بر خاك، سبب تأثيرگذاري بر عملكرد كمي و كيفي گياهان زراعي بعدي مي‌شوند. بنابراين با توجه به تأثير مستقيم مديريت بقاياي‌گياهي و كنترل شيميايي علف‌هاي هرز بر عملكرد گياهان زراعيبه ويژه در سيستم كشت دوگانه، اين تحقيق به منظور بررسي تأثير مديريت بقاياي‌گياهي كنجد و كنترل شيميايي علف‌هاي‌هرز بر جمعيت علف‌هاي‌هرز، عملكرد و اجزاي عملكرد گندم انجام شد.مواد و روش ها: به منظور بررسي تأثير بقاياي كنجد و مهار علف‌هاي هرز بر عملكرد گندم و جمعيت علف‌هاي هرز، پژوهشي به صورت كرت‌هاي يك‌بار خرد‌ شده، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي1400-1399 در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز اجرا شد. مديريت بقاياي گياهي در سه سطح (مخلوط‌كردن بقاياي گياهي با خاك، آتش‌زدن بقايا و خارج‌كردن تمام بقايا از خاك) به عنوان كرت هاي اصلي و مهار علف‌هاي هرز در چهار سطح (كنترل شيميايي با علف‌كش هاي متري‌بوزين، آتلانتيس و 2,4-D+MCPA به صورت پس‌رويشي و عدم كنترل علف‌هاي هرز به عنوان شاهد) به عنوان كرت‌هاي فرعي در نظر گرفته شدند و رقم گندم نيز رقم مهرگان بود. صفات مورد مطالعه در اين تحقيق شامل تعداد و نوع گونه هاي علف هاي هرز و عملكرد و اجزاي عملكرد گندم بودند.يافته هاي تحقيق: نتايج حاصل از اين تحقيق در مورد تعداد علف هاي هرز نشان داد كه بيش ترين تعداد علف‌هاي هرز باريك‌برگ و پهن‌برگ مربوط به تيمار خارج‌كردن بقاياي گياهي در شرايط عدم كنترل علف‌هاي‌هرز بود. در بررسي اجزاي عملكرد دانه گندم نيز مشاهدات اين آزمايش نشان داد كه بيش ترين تعداد دانه در سنبله با ميانگين 49.1 دانه مربوط به روش برگرداندن بقاياي گياهي با كاربرد علف‌كش‌هاي متري‌بوزين (48.7) و آتلانتيس (49.2) بود. بيش ترين عملكرد دانه گندم از تيمارهاي برگرداندن بقاياي‌گياهي و مهار علف هاي هرز با علف‌كش متري‌بوزين به ترتيب با ميانگين  4.15 و 4.89  تن در هكتار به دست آمد. در مجموع، نتايج اين آزمايش نشان داد كه با كاربرد علف كش هاي شيميايي آتلانتيس و سپس متري بوزين به صورت پس رويشي به طور موثري مي توان علف هاي هرز مزرعه را كنترل كرد.نتيجه گيري: به طور كلي نتايج اين آزمايش، تأثيرپذيري زيست توده علف هاي هرز و عملكرد دانه گندم را در تيمارهاي مخلوط‌كردن بقاياي كنجد و كنترل علف‌هاي هرز نشان داد. كاهش جمعيت علف‌هاي هرز در اثر كاربرد علف‌كش‌هاي شيميايي و مديريت بقاياي‌گياهي را مي‌توان به تفاوت زيست‌توده گياه زراعي و علف هاي هرز در تيمارهاي آزمايشي نسبت داد. مخلوط كردن بقايا با خاك، موجب افزايش اجزاي عملكرد دانه گندم به ويژه تعداد دانه در سنبله شد و از اين طريق، عملكرد دانه و شاخص برداشت گندم را افزايش داد.