بررسي سازگاري و پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي سويا (Glycine max L.) از طريق تجزيه امي (AMMI) و GGE باي‌پلات

گزينش ژنوتيپ‌هاي مطلوب با عملكرد و پايداري بالا هدف نهائي اغلب برنامه‌هاي اصلاحي سويا است. اين تحقيق با هدف بررسي سازگاري و پايداري عملكرد دانه 19 لاين خالص سويا همراه با رقم شاهد ويليامز (20 ژنوتيپ) طي دو سال زراعي (1394- 1393) در چهار منطقه كرج، گرگان، مغان و شهركرد انجام گرديد. در كليه مناطق آزمايشي از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار استفاده گرديد. جهت تعيين سازگاري و پايداري عملكرد از دو روش تجزيه امي (AMMI) و GGE باي‌پلات استفاده شد. تجزيه واريانس مركب بيانگر اثرات معني‌دار محيط، ژنوتيپ، اثر متقابل ژنوتيپ × محيط و مولفه‌هاي IPCA1 و IPCA2 (تجزيه امي) در سطح 1% بود. واريانس اثر متقابل ژنوتيپ × محيط 42% از واريانس كل و دو مولفه‌ IPCA1 و IPCA2 در مجموع 81 % از واريانس اثر متقابل را به خود اختصاص دادند. براساس معيارهاي امي (IPCA1،  IPCA2 و ASV) ژنوتيپ G17 (Williams x Steel/L3) با عملكرد 2449 كيلوگرم در هكتار به‌عنوان پايدارترين ژنوتيپ تعيين گرديد در حاليكه بر اساس معيار باي‌پلات ژنوتيپ‌هايG18  (Steel/L4 (Williams x و G20 (شاهد/ Williams) به‌ترتيب با عملكرد 2865 و 2927 كيلوگرم در هكتار به‌عنوان مطلوب‌ترين ژنوتيپ‌ها شناخته شدند. همچنين براساس هر دو روش باي‌پلات و امي محيط‌هايE7 وE8  (شهركرد سال اول و دوم) به‌عنوان مطلوب‌ترين محيط‌ها انتخاب شدند و دو ژنوتيپ G18 و G20  در دو محيطE8  و E9 جزء چهار ژنوتيپ‌ برتر بودند. در تجزيه باي‌پلات دو محيط كلان شناسائي شد كه اولين محيط كلان شامل محيط‌هاي E3 (گرگان سال اول)، E5 (مغان سال اول) و E6 (مغان سال دوم) و دومين محيط كلان شامل محيط‌هاي E1 (كرج سال اول) و E2 (كرج سال دوم) و E4 (گرگان سال دوم) بود.