برآورد پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي عدس با استفاده از روش‌هاي پارامتري در شرايط ديم شهرستان خرم‌آباد

مقدمه و هدف: اثر متقابل ژنوتيپ x محيط سبب بروز تفاوت‌هاي قابل ملاحظه‌اي بين واكنش ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مختلف مي‌گردد. عملكرد و پايداري ارقام به مقدار زيادي تحت تاثير اثر متقابل ژنوتيپ x محيط مي‌باشد. روش‌هاي متعدد آماري براي برآورد اثر متقابل ژنوتيپ x محيط و انتخاب ژنوتيپ‌هاي پايدار و پر محصول معرفي شده است. اين پژوهش نيز به‌منظور بررسي اثر متقابل ژنوتيپ x محيط و پايداري عملكرد دانه و معرفي بهترين ژنوتيپ و همچنين بررسي كارايي روش‌هاي پارامتري در گزينش ژنوتيپ‌هاي پايدار با عملكرد بالا انجام شده است.مواد و روش‌ها: اين مطالعه در طي چهار سال زراعي (1399- 1395) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي سراب چنگايي خرم‌آباد، اجرا شد. آزمايش شامل 14 ژنوتيپ عدس به همراه دو ژنوتيپ شاهد گچساران و سپهر بود. آزمايش‌ در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد.يافته‌ها: تجزيه واريانس مركب نشان‌دهنده معني‌داري اثرات سال، ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ x محيط بود. معني‌دار شدن اثر متقابل ژنوتيپx محيط مي‌توان اين استنباط را نمود كه عملكرد ارقام در محيط‌هاي مختلف يكسان نيست و داراي نوسان مي‌باشد و ژنوتيپ‌هاي پايدار قابل شناسايي مي‌باشند. با توجه به اين موضوع به بررسي اثر متقابل ژنوتيپ Í محيط و گزينش ژنوتيپ‌هاي پايدار پرداخته شد. بر اساس آماره‌هاي اكووالانس ريك، واريانس پايداري شوكلا، ضريب تغييرات محيطي، انحراف از خط رگرسيون و ضريب تشخيص ژنوتيپ شماره 5 (FLIP2014-032L) به‌عنوان ژنوتيپ پايدار با عملكرد بالا شناسايي شد. همچنين بر اساس همبستگي رتبه‌اي همبستگي مثبت و معني‌داري ميان آماره‌هاي ريك، واريانس پايداري شوكلا، ضريب تغييرات محيطي و انحراف از خط رگرسيون مشاهده شد. بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي آماره‌هاي پارامتري در سه خوشه اصلي قرار گرفتند و آماره‌هاي اكووالانس ريك، واريانس پايداري شوكلا، ضريب تغييرات محيطي و انحراف از خط رگرسيون در يك گروه و در خوشه سوم قرار داشتند. با توجه به نتايج تجزيه خوشه‌اي، ژنوتيپ‌هاي عدس بر اساس ميانگين عملكرد و آماره‌هاي پايداري پارامتري ژنوتيپ‌ها در چهار خوشه اصلي قرار گرفتند كه ژنوتيپ شماره 5 در گروه دوم قرار داشت.نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين پژوهش روش‌هاي پايداري پارامتري مورد استفاده در اين مطالعه به استثناء آماره‌‌هاي ضريب رگرسيون و واريانس محيطي قادر به شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار با عملكرد بالا بودند. در مجموع بر اساس اكثر روش‌هاي پايداري پارامتري مورد استفاده در اين پژوهش ژنوتيپ شماره 5 با ميانگين عملكرد دانه 1574/68كيلوگرم در هكتار به‌عنوان ژنوتيپ‌ پايدار معرفي شد.