ارزيابي ردپاي اكولوژيكي دانشجويان دانشگاه فردوسي مشهد

از آغاز قرن حاضر، دانشگاه‌هاي سراسر جهان، به‌طور روزافزون بر پايداري خود تمركز نموده و به دنبال شاخص‌هايي براي سنجش آن مي‌باشند. ردپاي اكولوژيكي از جمله شاخص‌هايي است كه دانشگاه‌ها براي ارزيابي وضعيت پايداري از آن استفاده كرده‌اند. بنا به تعريف، رد پاي اكولوژيكي به مساحتي از زمين‌هاي داراي قابليت توليد زيستي گفته مي‌شود كه قادر به تأمين نيازهاي بشري (غذا، پوشاك و ساخت و ساز) بوده و همچنين ‌بتواند ضايعات توليدي آن‌ها را در خود جاي دهد.‌ در تحقيق حاضر، ردپاي اكولوژيكي دانشجويان دانشگاه فردوسي مشهد، از طريق دو روش، شامل تكميل پرسش‌نامه موجود در شبكه جهاني ردپا (EFN) و آناليز ردپاي اكولوژيكي (EFA) محاسبه شد. در روش EFN، پرسش‌نامه موجود در شبكه جهاني ردپا با توجه به شرايط ايران بومي‌سازي شد و در اختيار مصاحبه‌شوندگان قرار گرفت. در روش EFA نيز اطلاعات لازم در مورد منابع مصرفي دانشگاه (انواع انرژي، مواد غذايي و مساحت لازم براي ساخت و ساز)، از بخش‌هاي مختلف دانشگاه تهيه گرديد و در نهايت، مقدار اين شاخص محاسبه شد. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه ردپاي اكولوژيكي دانشجويان دانشگاه فردوسي مشهد در سال تحصيلي 97-1396، معادل 1.51 هكتار جهاني بوده كه از ميانگين جهاني (2.8) و ملي (3.2) به‌طور قابل توجهي كمتر است. به نظر مي‌رسد كه اين امر به‌دليل استفاده بيشتر دانشجويان از سرويس‌هاي حمل و نقل عمومي، استفاده كمتر از كالاهاي مصرفي در طي يك سال و لذا توليد كمتر ضايعات و از طرفي، به‌دليل بازيافت حجم قابل توجهي از ضايعات توليدي در دانشگاه باشد كه همين مسئله باعث كاهش چشمگير ردپاي انرژي دانشجويان دانشگاه و در نهايت، كاهش ردپاي اكولوژيكي كل در مقايسه با سطح ملي و جهاني شده است. ردپاي محاسبه شده در اين تحقيق شامل سه جزء انرژي، غذا و ساخت و ساز بود كه در بين اجزاي تشكيل‌دهنده، ردپاي غذا با 57.3 درصد، بيشترين سهم را در ردپاي دانشگاه داشت. ردپاي انرژي با 0.35 هكتار جهاني، بعد از ردپاي غذا، بيشترين سهم را در ردپاي كل دانشگاه داشت، درحالي‌كه ردپاي ساخت و ساز با 0.30 هكتار جهاني، تأثير كمتري بر اين شاخص داشت. بين ردپاي اكولوژيكي دانشجويان دختر و پسر تفاوتي وجود نداشت، ولي در بين مقاطع تحصيلي، ردپاي دانشجويان كارشناسي با 1.56 هكتار جهاني بزرگ‌تر از دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي بود. ردپاي دانشجويان دانشكده معماري 1.77 هكتار جهاني به‌دست آمد كه در مقايسه با دانشجويان ساير دانشكده‌ها، در بيشترين مقدار بود درحالي‌كه دانشجويان دانشكده الهيات با 1.30 هكتار جهاني، كمترين مقدار ردپا را داشتند. در نهايت، نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه ردپاي اكولوژيكي، يكي از شاخص‌هاي مناسب براي سنجش پايداري دانشگاه‌ها بوده و مي‌تواند به مديران و تصميم‌گيرندگان دانشگاه‌ها براي رسيدن به اهداف پايداري كمك كند.