ارمغان علمي و معرفتي فناء في الله و بقاء بالله از منظر ابن‌عربي

علي رغم تلاش هاي علمي صورت‌گرفته در موضوع فناء في الله و بقاء بالله، تعيين تحفۀ ارزشمند منزل فنا و رهاورد آن و پاسخ گويي به تناقض ادراك سالك در حال فناء ذاتي! همچنان در هاله اي از ابهام است. اين مقاله مدعي است رهاورد اين منزل، همان جان سالك است كه معرفتي نوين از ادراك تام وحدت با حق، با آن آميخته و ممزوج شده است. عارف در منازل متعدد فنا پله پله به فناي خويش و ماسوي الله در افعال، صفات و ذاتِ حق معرفت حضوري مي يابد و حقيقت، بي واسطۀ حد و رسم و مفاهيم، بنا به وسعت ظرف انسان نزد او جلوه­گر خواهد شد. بنابر قرائت صحيح از فنا و دستاوردهاي آن، تناقض ابتدايي رخت برمي بندد، زيرا اساس اين پارادوكس ظاهري يا بر نفي محملِ علم است و يا بر خلوّ آن از معارف در حال فناء ذاتي. وقتي جان بدون هلاكت و تغيير باقي است مي تواند ظرف علم نامحدود الاهي واقع گردد و جان هيچ­گاه از هرگونه معرفتي خالي نخواهد بود.