بررسي روند تجمع ماده خشك در اندام‌هاي رويشي و زايشي ارقام مختلف گندم

هدف از پژوهش حاضر مطالعه تسهيم ماده خشك به اندام هاي هوايي در زمان گرده‌افشاني، دو هفته بعد از گرده‌افشاني و رسيدگي فيزيولوژيك در ارقام مختلف گندم و ارتباط احتمالي آن با عملكرد دانه بود. تعداد 18 رقم گندم آبي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي مغان طي سال زراعي 941393 موردبررسي قرار گرفتند. در زمان گرده‌افشاني، مقدار تجمع ماده خشك در كل گياه از 1.95 گرم در رقم سوماي3 تا 3.33 گرم در رقم الوند متغير بود. در اين زمان ارقام مختلف نسبت هاي مختلفي از ماده خشك را به ساقه (از 31 تا 41 درصد)، برگ (از 37 تا 50 درصد) و سنبله (از 16 تا 27 درصد) اختصاص دادند. در فاصله گرده‌افشاني تا دو هفته بعد از آن، وزن خشك ساقه و سنبله در همه ارقام افزايش اما وزن برگ عموماً ثابت ماند. بيش‌ترين افزايش در وزن ساقه و سنبله مربوط به شيرودي (1.52 گرم) و كم‌ترين آن مربوط به سرداري (0.52 گرم) بود. در فاصله دو هفته بعد از گرده‌افشاني تا رسيدگي فيزيولوژيك، سنبله مخزن غالب بود، اما اما تفاوت ارقام از نظر صدور مواد فتوسنتزي به سنبله و استفاده از ذخاير ساقه (انتقال دوباره) باعث تغيير دوباره الگوي تسهيم مواد فتوسنتزي در بين ارقام گندم شد. ارتباط مشخصي بين ارتفاع ارقام و وزن سنبله در زمان گرده‌افشاني مشاهده نشد، اما اما ارقام با ارتفاع كوتاه عموماً در رسيدگي فيزيولوژيك داراي وزن و درصد سنبله بالا بودند. اين نتايج نشان مي‌دهد الگوي تسهيم مواد فتوسنتزي بسته به مرحله نموي گياه و رقم مورداستفاده تغيير مي يابد. بنابراين الگوي تسهيم مواد فتوسنتزي يك رقم در طي يك مرحله نموي ضرورتاً نمي تواند در مرحله نموي ديگر نيز ديده شود. در پايان فصل رشد، ارقام كراس البرز و پيشتاز، از نظر تسهيم ماده خشك و عملكرد دانه برتر بودند. تجزيه همبستگي نشان داد وزن برگ ها در زمان گرده‌افشاني، وزن ساقه در دو هفته بعد از گرده‌افشاني و مقدار تسهيم مواد فتوسنتزي به دانه‌ها، ارتباط مثبت و معني داري با عملكرد دانه داشتند. بنابراين، صفات ذكر شده مي توانند در برنامه هاي مرتبط با افزايش عملكرد گندم، موردتوجه پژوهش‌گران قرار گيرند.