تحليلي بر نقوش جانوران تركيبي در آثار زرين سكاها، موجود در گنجينه طلايي موزه ارميتاژ روسيه

سكاها اقوامي كوچ‌نشين و جنگجو بودند كه در سده‌هاي ابتدايي هزاره اول ق.م در بخش غربي و شرقي درياي كاسپين سكني گزيدند. اينان به زبان ايرانيان آن‌ دوره سخن مي‌گفتند و در منابع و متون كهن به سكاهاي ايراني معروف شدند. فرهنگ و هنر اين قوم متناسب با نوع زندگي آنان، بيشتر در حوزه فلزكاري، به‌ويژه ساخت گنجينه آثار زرين بوده است. نوع تزيينات، تكنيك ساخت و فرم اين آثار در مقايسه با ساير تمدن‌هاي هم‌عصر، داراي شاخصه‌هاي خاص است. يكي از اين ويژگي‌ها، به‌كارگيري نقوش جانوران تركيبي است كه بر هنر ديگر جوامع تأثير گذار بوده است. موزه ارميتاژ روسيه، مجموعه آثار زرين چشمگيري از سكاها در اختيار دارد كه در سال‌هاي اخير رونمايي شده و فاقد مطالعات تخصصي براي شناسايي نقوش و كيفيت تصويري آثار است. اين مجموعه تنوعي از گنجينه آثار زرين باكيفيت و با قابليت‌هاي كاربردي متفاوت را نمايش مي‌دهد كه با نقوش جانوران تركيبي مزين شده است. در اين پژوهش به دنبال آن بوديم تا بدانيم ويژگي‌هاي بصري اين آثار چگونه بوده است و نقوش جانوران تركيبي با چه كيفيتي طراحي و اجرا شده‌اند؟ جامعه بررسي اين پژوهش را ۲۲ اثر زرين مربوط به سكاها موجود در موزه ارميتاژ تشكيل مي‌دهد. نتايج به‌دست‌آمده نشان از به‌كارگيري فرم، تكنيك‌هاي دقيق و رويكردهاي متنوع در طراحي و اجراي نقوش جانوران تركيبي دارد كه اين آثار را داراي ارزش بصري ممتازي مي‌كند. جانوران تركيبي ۳۱ درصد از مجموع نقوش جانوري اين مجموعه را به خود اختصاص داده‌اند كه شامل نقوش تركيبي حيوان-حيوان، حيوان-انسان و انسان-حيوان است. شناخت آثار اين قوم، به‌عنوان قومي ايراني و به‌ويژه تأثير نقوش جانوران تركيبي آنان در دوره‌هاي مهم هنر ايران مي‌تواند ما را در يافتن و كشف بسياري از راز و رمزهاي آثار گذشتگان مانند هخامنشيان و اشكانيان ياري كند. اين پژوهش به روش تاريخي-تحليلي و با استناد به منابع كتابخانه‌اي- اسنادي انجام شده است.