تفكر عثمانيه و انگيزه‌هاي احمد بن حنبل در ارائه گفتمان تربيع

با كشته شدن خليفه سوم در سال 35 هجري، بني‌اميه در كنار شماري از صحابه با طرح خونخواهي وي، در نخستين واكنش به اين ماجرا، با راه‌اندازي نزاع و جنگ داخلي، زمينه‌هاي شكل‌گيري «جريان عثمانيه» را بوجود آوردند. اين جريان، علي (ع) را در خونخواهي خليفه سوم مقصر مي‌دانست و خلافتِ پس از پيامبر (ص) را تنها درباره سه خليفه نخست مي‌پذيرفت. تلاش‌هاي امويان براي به حاشيه بردن فضايل علي (ع) از طريق شبكه راويانش، در نهادينه كردن اين انديشه موثر بود و بعدها مبارزات سياسي عباسيان – براي پررنگ‌تر كردن نقش عباس عموي پيامبر نسبت به ابوطالب (ع) پدر علي (ع) - با علويان، در ماندگاري اين نظريه نقش بسزايي داشت. پس از سقوط امويان و برآمدن عباسيان، تلاش‌هاي احمد بن حنبل (164-241 ق) در طرح انديشه تربيع يعني پذيرش امام علي (ع) به‌عنوان خليفه چهارم، گامي اساسي در ايجاد وحدت اسلامي بود. پژوهش حاضر قصد دارد  پاسخ اين پرسش را بيابد كه:زمينه‌هاي ابعاد مختلف انديشه تربيع در بينش ابن حنبل چه بود؟ دستاوردهاي پژوهشي نشان مي‌دهد كه ابن حنبل با در نظر داشتن فضاي دوستي اهل‌بيت (ع) در سده سوم، در پي پاسخگويي به دل‌بستگي‌هاي فكري عصر خود، و براي پايان دادن به تنش‌هاي كلامي به بسط نظريه تربيع كمك كرد. اين پژوهش بر پايه نگره «تناسب حاكميت و باور سازي مذهبي» واكاوي تحولات حديث‌گرايي در سده سوم، به واكاوي انديشه تربيع در بينش احمد بن حنبل با روش توصيف و تحليل داده‌هاي تاريخي و حديثي در اين قرن مي‌پردازد.