گاه‌نگاري نسبي، تحليل محيطي و باستان‌شناختي محوطۀ مُخارتپه (تربت‌جام، شمال‌شرق ايران)

دشت ميان كوهي جام با شرايط زيستي مناسب، موقعيت مناسبي را براي شكل گيري استقرارهاي انساني فراهم نموده است. با توجه به محدوديت اطلاعات تاريخي در اين بخش از فلات ايران، شناسايي و مطالعۀ اطلاعات به دست آمده از كاوش هاي ميداني باستان شناختي براي بازشناسي نسبي ما از خراسان بزرگ از اهميت بالايي برخوردار است. در اين شرايط طي يك برنامۀ هدف مند علمي با توجه به بررسي هاي اوليه، مخارتپه در قالب كاوش باستان شناسي به منظور تعيين حريم و عرصۀ اين اثر فرهنگي مورد مطالعه قرار گرفت. اين محوطه در حاشيۀ شرقي شهر كنوني تربت جام و در حريم رودخانۀ جام رود قرار دارد. داده هاي به دست آمده حاصل از بررسي روش مند و كاوش در 30 گمانه براي تعيين حريم اين محوطه، نتايج ارزشمندي را نشان مي دهند. اين نوشتار به روش توصيفي-تحليلي و با بهره جستن از داده هاي به دست آمده در كاوش باستان شناختي محوطۀ مخار به نگارش درآمده است. مجموعه اي از داده هاي به دست آمده (به ويژه داده هاي سفالي) از كاوش باستان شناختي در يك فرآيند مطالعاتي، دسته بندي، طراحي و گونه شناسي با محوطه هاي محدودۀ خراسان بزرگ مورد مطالعۀ تطبيقي قرار گرفته اند. نتايج اوليه نشان از وقوع يك توالي و تداوم فرهنگي و استقراري دارد كه در مخارتپه وجود داشته است. فرهنگ هاي پيش از تاريخي دورۀ مفرغ، دورۀ آهن و هخامنشي و اشكاني در داده هاي فرهنگي قابل مشاهده هستند. اين نوشتار نشان داد كه محوطۀ مخار به عنوان يك نمونۀ منحصربه فرد در دشت جام با داده هايي متنوع به منظور شناخت فرهنگ هاي پيش از تاريخي و درك چگونگي گذر به دوران تاريخي در برهۀ مهم تاريخ هخامنشي قابل اهميت مطالعاتي است و كاوش هاي بيشتر و گسترده تر اطلاعاتي بديع را آشكار خواهد نمود.