كوندرا: عمل همچون مسألۀ رمان؛ خوانش آرنتي از رويكرد كوندرا به تاريخ رمان

يكي از دغدغه هاي محوري هانا آرنت، مسألۀ ناممكن شدن عمل در جامعۀ بوروكراتيك مدرن است؛ ميلان كوندرا نيز مسألۀ بنيادين رمان را عمل مي داند. مقالۀ حاضر مي كوشد خويشاوندي ميان رويكرد آرنت و كوندرا را با ارجاع به رمان هاي مهم نشان دهد؛ بررسيِ تاريخ رمان از سروانتس به فلوبر و پروست تا كافكا نمونه هاي دقيقي عرضه مي كنند؛ عبور از جهان حماسي به جهانِ رمان، گذر از عرصۀ كنش مندي و حركت به حوزۀ بي عملي و انفعال است. سرانجام، ماجرا به دستور تقليل يافت. دُن كيشوت، برخلاف قهرمان هومري، پهلواني است كه مدام در تحقق نقشه هايش شكست مي خورد. اين سرخوردگي از عمل موجب مي شود كه شخصيتِ رمان فلوبر(مادام بُواري) به جهان درون پناه ببرد و از كنش ورزي در جهان بيرون عقب بنشيند. بوروكراتيزه شدنِ زندگي، شخصيت هاي رمان هاي كافكا را به زير سيطرۀ نيروهاي غيرشخصي و بي نام درآورده، تماس فرد با واقعيت را ناممكن كرده است. رمان هاي كافكا مصاديقي هستند از ناممكن شدنِ عمل در جامعۀ بوروكراتيك. اين جهان تراژيك نيست، آيرونيك است. نتيجه آنكه از ديد آرنت و كوندرا، در چنين جهاني، عمل فقط همچون شاعرانگي مي تواند پديدار شود؛ نه شعر تغزّلي كه رمانتيك ها براي گريز از واقعيت بدان پناه مي بردند، بلكه شعري كه سوررئاليست ها از آن سخن مي گفتند: شعر همچون غافلگيري دايمي، تلاقي هاي پيش بيني ناپذير و گسست در پيرنگِ مسلط.