تجزيه ژنتيكي و هتروزيس پارامترهاي كيفي الياف در پنبه با استفاده از طرح تلاقي كاروليناي شمالي NCII

سابقه و هدف:هيبريدها پتانسيل خود را براي افزايش عملكرد و ثبات عملكرد نشان داده اند. آگاهي از ميزان هتروزيس، چه نسبت به والد (والدين متوسط يا بهتر) يا والد تجاري شاهد، در ارزيابي اينكه آيا هيبريدها عملكرد بهتري نسبت به واريته هاي موجود دارند، مهم است. اين اطلاعات مي تواند بر تصميم براي سرمايه گذاري در توسعه هيبريدها تاثير بگذارد. اين پژوهش به منظور برآورد اثرات ژني، وراثت پذيري، هتروزيس و شناسايي روش هاي مناسب بهنژادي جهت بهبود پارامترهاي كيفيت و عملكرد الياف، و تعيين كارآمدترين روش گروه بندي هتروتيك براي طبقه بندي لاين ها انجام شد. مواد و روش ها:در اين مطالعه تعداد 7 ژنوتيپ مادري و سه ژنوتيپ پدري پنبه از گروه هاي مختلف هتروتيكي در سال زراعي 1400 در يك طرح كاروليناي شمالي (II) با يكديگر تلاقي داده شدند. سه مجموعه از هيبريدهاي توليد شده به همراه والدين آنها در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه آزمايشي ايستگاه تحقيقاتي هاشم آباد موسسه تحقيقات پنبه كشور كشت گرديدند. يافته ها:بررسي تجزيه واريانس پارامترهاي كيفي و كمي الياف نشان داد كه اثر ماده ها، اثر نرها و اثر متقابل بين نرها و ماده ها براي همه پارامترهاي مورد بررسي به استثناي حداكثر يكنواختي معنيدار بود. بررسي پارامترهاي ژنتيكي نشان داد كه ويژگيهاي كيفي تحت تاثير آثار افزايشي و غيرافزايشي ژن ها قرار دارند. سهم آثار غيرافزايشي در كنترل ژنتيكي حداكثر يكنواختي بيشتر از آثار افزايشي بود، درحاليكه براي ميكرونري استحكام و 25 درصد طول الياف، سهم آثار افزايشي بيشتر بود. مقادير بالاي برآورد وراثتپذيري خصوصي نشان داد كه بروز پارامترهاي كيفي بيشتر تحت تاثير آثار ژنتيكي است. با توجه به وجود آثار افزايشي و برآورد وراثتپذيري خصوصي پايين در صفت درصد كيل، استفاده از برنامه هاي اصلاحي مبتني بر تلاقي و سپس جهت بهبود اين صفت، اميدبخش خواهد بود. براي ساير پارامترهاي كيفي، برآورد وراثتپذيري خصوصي بالا بود. بنابريان، استفاده از برنامه هاي به نژادي مبتني بر انتخاب جهت بهبود اين صفات، اميدبخش است. بررسي هتروزيس نسبي بر اساس ميانگين والدين نشان داد كه دامنه هتروزيس از 2/73- تا7/87 درصد1، از 4/52 تا ا 22/23درصد، از 0/05- تا 4/32 درصد و از 1/25 تا 6/55 درصد، به ترتيب براي صفات ميكرونري، استحكام، كشش و شاخص كيفيت الياف وجود داشت.نتيجه گيري:اين نتايج نشان داد كه از آنجايي كه در كنترل كيفيت الياف، هم اثرات افزايشي و هم اثرات غير افزايشي نقش دارند، مي توان با انتخاب روش اصلاحي مناسب مثل انتخاب دوره اي، امكان تجميع ژن هاي مناسب افزايشي را بالا برد و فرصت بهره برداري از واريانس غالبيت را فراهم نمود. اين نتايج مبنايي براي تسريع توسعه هيبريدهاي با كيفيت الياف بالا در پنبه فراهم مي كند.