اثر هورمون سيتوكينين بر صفات مورفولوژيكي، عملكرد دانه و روغن آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در شرايط تنش گرماي آخر فصل

به منظور بررسي اثر هورمون سيتوكينين بر صفات مورفولوژيك، عملكرد دانه و روغن آفتابگردان در شرايط تنش گرماي انتهاي فصل، پژوهشي مزرعه اي در دانشگاه شهيد چمران اهواز در سال زراعي 00-1399 به صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. سه تاريخ كاشت 15 بهمن ماه، 30 بهمن ماه و 15 اسفندماه (به ترتيب تاريخ كاشت به هنگام، تأخيري و ديرهنگام)، به عنوان كرت‌هاي اصلي و غلظت هاي مختلف هورمون سيتوكينين (صفر، 25 و 50 و 75 ميكرومولار در ليتر از منبع كينتين) و ارقام آفتابگردان (قاسم و اسكار) به صورت فاكتوريل به عنوان كرت‌هاي فرعي در نظر گرفته شدند. تاريخ كاشت به هنگام به ‌عنوان شاهد و تاريخ هاي كشت تأخيري و ديرهنگام به‌عنوان تنش گرمايي ملايم و شديد در نظر گرفته شد به‌گونه‌اي كه دوران گل دهي و پر شدن دانه در مواجهه با تنش گرماي انتهاي فصل بود. نتايج نشان داد وقوع تنش گرماي آخر فصل در كشت تأخيري و ديرهنگام اندازه ارتفاع بوته، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، وزن هزاردانه، عملكرد زيست توده، درصد روغن و عملكرد دانه و روغن را به طور معني داري كاهش داد. غلظت 50 ميكرومولار كينتين، به عنوان غلظت مطلوب هورموني سبب بهبود ويژگي هاي مورد مطالعه هر دو رقم در شرايط تنش گرما شد؛ به گونه اي كه در گياه آفتابگردان در كشت ديرهنگام، اين غلظت هورموني در هر دو رقم اسكار و قاسم، عملكرد دانه را به ترتيب به ميزان 56 و46 درصد، عملكرد زيست توده را به ميزان 52 و50 درصد و عملكرد روغن را 68 و38 درصد در مقايسه با شرايط عدم كاربرد هورمون افزايش داد. براساس نتايج حاصل از اين پژوهش، محلول پاشي هورمون سيتوكينين با غلظت 50 ميكرومولار در ليتر مي تواند به عنوان راهكاري جهت بهبود عملكرد دانه و روغن آفتابگردان در شرايط تنش گرماي انتهاي فصل مناطقي مانند خوزستان توصيه گردد.