از تبيين تا نقد: بررسي انتقادي ديدگاه جيمز بوهمن وچارلز تيلور دربارۀ رابطۀ علم و ارزش‌ها در علوم اجتماعي

يكي از ميراث‌هاي پوزيتيويست‌هاي منطقي در فلسفۀ علم، آموزۀ علم رها از ارزش است كه مستلزم آموزۀ دوپارگي واقعيت/ارزش مي‌باشد. هر دوي اين آموزه‌ها در دهه‌هاي اخير مورد انتقاد فيلسوفان و جامعه‌شناسان علم قرار گرفته‌اند و براي ردّ آنها، موردكاوي‌هاي مختلفي انجام شده است. در علوم اجتماعي مخالفان علم رها از ارزش و دوپارگيِ واقعيت/ارزش پُرتعدادتر و سرسخت‌تر هستند. جيمز بوهمن و چارلز تيلور را مي‌توان از مخالفان سرسخت اين آموزه‌ها در علوم اجتماعي به‌شمار آورد. بوهمن بر اين باور است كه كاركرد نظريه‌هاي اجتماعي صرفاً تبيين (معطوف به واقعيت) نيست، بلكه كاركرد (حتي اصليِ) آنها، نقد ارزش‌هاي رايج در جامعه است. تيلور نيز بر اين باور است كه علوم سياسي را نمي‌توان خالي از ارزش دانست، بلكه نظريه‌هاي مختلف در علوم سياسي نقدهايي را مطرح مي‌كنند كه محصول چارچوب‌هاي تبييني آن نظريه‌ها هستند و با آن چارچوب‌هاي تبييني درهم‌تنيده‌اند. در اين مقاله تلاش شده است تا با نقد ديدگاه‌هاي بوهمن و تيلور نشان دهد كه چرا نقد نمي‌تواند بخشي از علم باشد؛ همچنين چگونه مي‌توان نقش نظريه‌هاي علمي در نقد ارزش‌هاي اجتماعي را نتيجه فناورانۀ آن نظريه‌ها دانست، نه بخشي از خودِ آن نظريه‌ها.