از پيش‌نگري تا آينده‌نگاري: ابتناي روش‌شناسي آينده‌پژوهي بر مدل پياز پژوهش

منحصربه‌فرد بودن معرفت‌شناسي آينده‌پژوهي، نوپا بودن و ماهيت ميان فرا‌رشته‌اي آينده‌پژوهي و نيز خلأ ادبيات موجود در حوزه روش‌شناسي آن موجب شده است كه يكپارچگي مناسبي در اين حوزه وجود نداشته باشد؛ از اين جهت روش‌شناسي آينده‌پژوهي همانند خود اين رشته تحولات فراواني را در دو دهه گذشته پشت‌سر گذاشته است. به دليل وجود اين ضعف جدي، پژوهش حاضر درصدد بررسي روش‌شناسي و ساخت طرح پژوهش كارآمد و متناسب با نيازهاي روزافزون آينده‌پژوهي است تا مانع سردرگمي پژوهشگران شود. عمده مطالعات علمي در زمينه روش‌شناسي آينده‌پژوهي بر روش‌هاي متمايز و اجراي آنها تمركز دارند؛ در حالي كه روش‌شناسي در آينده‌پژوهي به خودي خود هدف نبوده، بلكه از آن استفاده مي‌شود تا به رويكردهاي مناسب به نگاشت واقعيت، يعني همان آينده جهت داده شود. در اين مقاله با محوريت روش‌شناسي توصيفي−تحليلي به بررسي سامانمند براي توسعه روش‌شناسي پژوهش براساس مدل پياز پژوهشي پرداخته مي‌شود و ارتباط و انطباق اين مدل را براي آينده‌پژوهي بررسي مي‌كند. مقاله حاضر نه مرحله از توسعه روش‌شناسي و ساخت طرح پژوهش براي آينده‌پژوهي را ترسيم و تبيين مي‌كند كه با تعريف موضع فلسفي شروع‌ و به تدريج به ساخت طرح پژوهش منتهي مي‌شود.