مواجهه‌ي صاحبنظران ايراني با نظريه‌ «استبداد شرقي»، با نگاهي به ايران پيشامدرن مطالعه‌اي در «تاريخ‌نگاري ميداني»

استبداد شرقي يكي از نظريه‌هاي شرق‌شناسانه‌اي است كه درپي توضيح شرق از ديدگاه غربي است. در اين پژوهش به ‌بررسي نظريه‌ي استبداد شرقي ويتفوگل از منظر تفاوت‌هاي جغرافيايي در ايرانِ پيشامدرن پرداختيم. مباني نظري و روش‌شناسي اين پژوهش تحت‌تاثير مكتب تاريخ‌نگاري آنال، با تاكيد بر تفاوت‌هاي جغرافيايي نوشته شده‌است. انجام اين پژوهش به‌ صورت كتابخانه‌اي بوده و يافته‌هاي آن از آثار نويسندگان ايراني استخراج شده‌است. براي نشان‌دادن چگونگي مواجهه‌ي صاحب‌نظران ايراني با نظريه‌ي استبداد شرقي، سنت مردم‌شناسي (تاريخ‌نگاري ميداني) مورد تحليل و بررسي قرار گرفته كه در اين سنت آثار جواد صفي‌نژاد و مرتضي فرهادي، مورد تاكيد قرار گرفته است. حاصل اين پژوهش، مشخص‌شدن نسبت صاحب‌نظران ايراني و نظريه‌ي استبداد شرقي است. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، سنت تاريخ‌نگاري ميداني روايتي متفاوت از سازوكار كشاورزي، زمين‌داري و آبياري در نقاط مختلف ايران بدست مي‌دهد كه متفاوت با پيش‌فرض‌ها و بنيادهاي نظريه‌ي استبداد شرقي ويتفوگل است و مي‌تواند مقدمه‌اي براي نگارش تاريخ ميداني و تاريخ‌‌هاي محلي باشد و مواد نگارش تاريخ‌هاي انتقادي را فراهم آورد.