تحليل محتواي كيفي مضامين اجتماعي در سوره حجرات

توجه و دستيابي به نظريات جديد از متن قرآن هميشه مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده است. يكي از راه‌هايي كه در اين مسير مي‌تواند كاربرد مؤثري داشته باشد، استفاده دقيق و مبتني بر قواعد علمي از روش‌هاي نوين تحقيق است. تحليل محتواي كيفي يكي از روش‌هايي است كه به موازات اقبال گسترده در فضاي مطالعاتي جهاني، در دهه اخير نيز مورد توجه محققان قرآني قرار گرفته است. در اين پژوهش براي فهم و دستيابي به مضامين اجتماعي سوره حجرات از اين روش استفاده كرده‌ايم. مبتني بر يافته‌هاي تحقيق، مقوله مركزي به‌دست آمده از مجموع مضامين استنباط شده در اين سوره، بر محور «زمينه‌هاي رشد اجتماعي در جامعه مؤمنان» بوده است. خداوند در اين سوره به بيان نوعي نظام هنجاري براي مناسبات اجتماعي ميان مؤمنان و پيامبر به‌عنوان پيشواي الهي مردم از يك سو، و خود افراد در جامعه از سوي ديگر، و همچنين خطراتي كه مي‌تواند انسجام ميان آنها را به خطر بيندازد، مي‌پردازد. مجموعه عوامل و موانعي كه در تحقيق براي رشد جامعه مؤمنان به‌دست آمده است، تصويري كلي از ويژگي‌هاي جامعه مطلوب و به‌خصوص نقش آداب و اخلاق در اين نظام را نشان مي‌دهد. همچنين در اين سوره به حاكميت «رابطه برادرانه» به‌عنوان نوع خاصي از رابطه اجتماعي در تعاملات ميان مؤمنان تأكيد مي‌شود.