واكاوي كتيبه آب مباح در مسجد جامع اصفهان

كتيبه وقف آب مباح در مسجد جامع اصفهان، يكي از وقف‌نامه‌هاي ارزشمند دوره صفويه است. مضمون كتيبه‌، اشاره به نام امير اصلان بن رستم سلطان لَلِه افشار ارشلو دارد كه در زمان شاه طهماسب اول، با حفر نهري، آب مباح را به مسجد آورده و آن را وقف بر اين بنا كرده است. اين پژوهش براي نخستين بار با هدف تحليل كتيبه آب مباح و پاسخ به دلايل انتقال آب به مسجد جامع اصفهان و گمانه‌زني مسير آن، به تحرير درآمده است. روش تحقيق، توصيفي- تحليلي است كه بر اساس مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني صورت گرفته است. همچنين، داده‌هاي پژوهش بر پايه اطلاعات ميداني (خوانش كتيبه) و اطلاعات كتابخانه‌اي (اسناد تصويري، كتاب‌ها و مقاله‌ها) جمع‌آوري‌ شده‌اند. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهند كه شرايط سياسي، اجتماعي دوره صفويه و گسترش وقف، سبب تشويق و ترغيب بسياري از حاكمان و درباريان در جهت انجام عمل وقف شده و همچنين نقش و نفوذ علما در ساختار سياسي و اجتماعي در دوره صفويه نيز نقش مهمي در اين زمينه داشته است. كسب ثواب اخروي و برجا گذاشتن نام نيك از خود نيز يكي ديگر از انگيزه‌هاي واقفان براي وقف بوده است. همچنين در مورد گمانه‌زني مسير فوق به نظر مي‌‌‌‌رسد اين نهر، نهري مستقل صرفاً در جهت جاري ساختن آب در مسجد جامع اصفهان شكل گرفته و با پايتخت شدن شهر اصفهان و ساخت طرح جامع شهري، كتيبه مذكور به دلايل پنهان‌كاري و يا سهل‌انگاري در مسجد پنهان شده و همين امر سبب از بين رفتن نهر فوق شده و به همين دليل است كه در دوره‌هاي بعد هيچ‌گاه به عبور نهر آبي روان از درون مسجد جامع اصفهان اشاره نشده است.