بازخواني جراحت دامغه در قانون مجازات اسلامي؛ از مفهوم‌شناسي تا شناسايي حكم (پژوهشي انتقادي به تقنين بند «خ» مادۀ 709 ق.م.ا.)

دامغه در مادۀ 709 ق.م.ا. «پارگي كيسۀ مغز» تعريف شده است. ديه دامغه در قانون، خواه با صدمه خواه با جراحت باشد، عبارت است از «ديه مأمومه به علاوه ارش پارگي كيسه مغز». مأمومه با ورود آلت جنايت به جمجمه، كه تا قبل از كيسۀ مغز نفوذ مي‏كند، محقق مي‏شود و ديۀ آن ثلث ديه كامل است. حال، اگر كيسۀ مغز بدون هيچ‌گونه جراحتي دچار پارگي و دامغه حاصل شود، لزوم قانوني ثبوت ديۀ مأمومه همراه ارش پارگي كيسۀ مغز به عنوان يك اشكال در تقنين 709 ق.م.ا. مطرح خواهد بود. زيرا اقتضاي اصل تناسب جنايت با مجازات آن است كه جاني به ارش پارگي كيسه مغز محكوم شود، نه اينكه ديۀ مأمومه هم به آن اضافه شود؛ مگر آنكه گفته شود همراهي مأمومه با ارشِ كيسۀ مغز يك بيان روايي است كه تبعيت از آن در قالب ديه مقدر واجب است. پژوهش حاضر به روش توصيفي‌ـ تحليلي در مقام اثبات آن است كه تقنين دامغه نه از اصل تناسب جنايت با مجازات پيروي مي‌كند و نه حتي دامغه به منزلۀ يك جنايت داراي ديۀ مقدر در روايات وجود خارجي دارد. حذف واژۀ دامغه از قانون و سپردن آن به قوانين جنايات غير مقدر نتيجۀ پژوهش حاضر است.