مدل استوار مديريت ريسك زنجيره تأمين خون در شرايط پاندمي كرونا

مقدمه و اهداف: مديريت ريسك زنجيره تأمين يك رويكرد پيشگيرانه به منظور جلوگيري از عواقب احتمالي و غيرمنتظره به شمار مي رود. هدف از اين پژوهش ارائه يك مدل رياضي در جهت كاهش ريسك زنجيره تأمين خون در شرايط پاندمي است كه بر اين اساس، يك مدل استوار چند هدفه مبتني بر سناريو با هدف كاهش ريسك زنجيره تأمين خون در شرايط بحراني ارائه شده است.روش ‌ها: پاندمي كرونا سبب ايجاد اختلال در عرضه خون توسط اهداكنندگان شده و در نتيجه منجر به بحران در زنجيره تأمين خون گرديد. با توجه به اينكه پيش از همه‌گيري كرونا بحران‌هايي مانند زلزله، جنگ و غيره منجر به افزايش تقاضا در خون مورد نياز مي شدند، در نتيجه در تحقيقات گذشته، اختلال در عرضه خون توسط محققان كمتر مورد توجه قرار گرفته بود. لذا در اين پژوهش، به منظور غلبه بر اين عدم قطعيت مدلي سه سطحي با دو هدف ارائه گرديد، كه هدف اول هزينه كل را كاهش و هدف دوم قابليت اطمينان زنجيره تأمين خون را افزايش مي دهد و در نهايت مدل با درنظر گرفتن عدم قطعيت در عرضه خون، استوار گرديد. ارائه مدلي رياضي كه همزمان دو محدوديت متضاد هزينه و قابليت اطمينان را با در نظر گرفتن عدم قطعيت در عرضه بهينه مي ‌نمايد، از جمله نوآوري‌هاي اين تحقيق است. براي تبديل مدل چندهدفه به تك هدف از روش مجموع وزن ‌دار شده استفاده و براي حل مدل از نرم‌افزار GAMS و حل كننده BARON استفاده شده است.يافته‌ ها: براي اعتبارسنجي مدل، مسئله در ابعاد مختلف و با استفاده از داده‌ هاي واقعي مورد آزمون قرار گرفت و به منظور تعيين پايداري مدل نسبت به تغييرات در پارامترها، تحليل حساسيت انجام گرفته است. حداقل‌سازي هزينه كل در مدل استوار محاسبه شده و مشاهده مي ‌گردد كه با افزايش مقدار وزن تابع هدف حداقل‌سازي هزينه، اين تابع هدف به سمت حداقل‌سازي و بهينه شدن پيش مي ‌رود و مقدار آن در وزن 0.1 استوار مي ‌گردد. با افزايش وزن در تابع هدف حداكثر‌سازي قابليت اطمينان، ميزان اين تابع هدف از 0.5 استوار بوده و به سمت حداكثر‌سازي و بهينه شدن پيش مي ‌رود و در وزن 1 به حداكثر ميزان خود مي‌رسد. در نمودار پارتو تغييرات تابع هزينه و قابليت اطمينان استوار نشان داده شده است و مشاهده مي‌ گردد كه با افزايش ميزان استواري تابع هدف هزينه، تابع استوار قابليت اطمينان به‌شدت كاهش مي‌ يابد و برعكس. همچنين، تغييرات قابليت اطمينان در برابر تعداد تسهيلات جمع‌ آوري خون رابطه مستقيم بين اين دو مورد را  نشان داده است. اما با افزايش تعداد تسهيلات جمع‌ آوري، قابليت اطمينان سيستم نيز افزايش مي‌ يابد. طبق نتايج نشان داده شده، قابليت اطمينان با احداث بيش از 15 تسهيل، افزايش پيدا نمي ‌كند. در نتيجه، احداث و به‌كارگيري بيش از 15 تسهيلات جمع‌آوري خون مقرون به صرفه نيست و اين نشان‌دهنده افزايش بهره ‌وري زنجيره تأمين در سطح تسهيلات جمع‌آوري خون در صورت استفاده از مدل ارائه شده است. يافته ‌ها نشان مي‌ دهد كه مدل ارائه شده قادر است ميزان بهينه خون جمع ‌آوري شده از اهداكنندگان، تعداد مراكز جمع ‌آوري، ميزان موجودي خون در مركز خون و بيمارستان و همچنين واحد خون ارسال شده از مركز خون به بيمارستان را با هدف كاهش ريسك تعيين نمايد و در جهت مديريت ريسك زنجيره تأمين خون در شرايط بحراني عرضه خون مانند پاندمي كرونا مورد استفاده قرار گيرد.  نتيجه ‌گيري: در شرايط پاندمي، اهميت مديريت ريسك زنجيره تأمين خون بيش از پيش مشخص شد. از آنجايي كه زنجيره تأمين خون يكي از عوامل حياتي در سلامت عمومي جامعه است، لازم است كه سازمان‌ها و نهادهاي مرتبط با اين زمينه، برنامه‌ها و استراتژي‌هاي استواري را براي مديريت ريسك‌ها و افزايش پايداري زنجيره تأمين خون در شرايط بحراني مانند پاندمي كرونا اجرا كنند. بنابراين، اجراي مدل استوار مديريت ريسك زنجيره تأمين خون در شرايط پاندمي كرونا، به سازمان‌هاي مسئول كمك مي‌كند تا پايداري و عملكرد خود را تضمين كرده و به بهترين شكل ممكن به نيازهاي جامعه در زمينه تأمين خون پاسخ دهند.