بررسي و مطالعۀ چهارطاقي نويافتۀ موسوم به آتشكدۀ فردقان در استان مركزي

روستاي تاريخي فردقان در شمال‌غرب شهرستان فراهان، در استان مركزي قرار دارد. در اين روستاي تاريخي بقاياي معماري يك قلعۀ عظيم و يك بناي چهارطاقي وجود دارد. برخي از متون به بعضي از رويدادهاي تاريخي مرتبط با اين اثر تاريخي پرداخته‌اند. در اين منابع به قلعه و آتشكدۀ فردقان، انتقال درب مطّلاي آتشكده به كعبه در زمان «حجاج بن يوسف»، تصرف و تخريب آن توسط حاكم قم در سال 288 ه‍.ق. و... در اين قلعه اشاره شده است. اين پژوهش برمبناي مطالعۀ متون تاريخي و انجام كاوش باستان‌شناختي در قالب يك فصل گمانه‌زني و يك فصل كاوش صورت پذيرفته است. در اين پژوهش سعي‌شده است با بررسي و مطالعۀ متون تاريخي و بقاياي معماري در بستر داده‌هاي باستان‌شناسي مشخص گردد كه آيا بقاياي بناي به‌دست آمده از كاوش‌هاي اخير فردقان همان آتشكدۀ‌ دورۀ ساساني است كه در منابع تاريخي بدان اشاره شده است يا خير؟ طي پژوهش‌هاي ميداني صورت‌گرفته توسط نگارندۀ اول، ضمن تعيين عرصه و پيشنهاد حريم بناي چهارطاقي و قلعه، بناي اصلي (چهارطاقي) نيز پي‌گردي و كاوش شده است. داده‌هاي معماري بيانگر وجود يك بناي چهارطاقي مربع به ضلع 17متر با ستون‌هاي آجري چهار ترك است كه تاكنون دو ستون نيمۀ جنوبي آن به‌دست آمده است. چهارطاقي به‌دست آمده داراي دالان طواف با جداره‌هايي سنگي به ضخامت 5/1متر است كه از داخل داراي اندود گچ مي‌باشد. بنا داراي يك درگاه ورودي در مركز اضلاع شرقي و غربي و سه درگاه ورودي در ضلع جنوب است؛ ديوار ضلع شمالي بنا درحال حاضر در زير بافت خشتي مربوط به دورۀ قاجار مدفون است. بررسي تطبيقي متون تاريخي و پژوهش‌هاي ميداني صورت‌گرفته بيانگر آن است كه اين بنا همان آتشكده‌اي است كه در اين منابع به آن اشاره شده است. در ادامۀ تحقيقات فوق، كاوش كامل بنا و مشخص‌شدن بافت كلي ساختمان بنا و نيز داده‌هاي بيشتر باستان‌شناختي، مطالعات تكميلي گونه‌شناختي اين بنا را با ديگر چهار طاقي‌هاي دورۀ ساساني، مشخص مي‌كند.