تأثير مرحله نموي، رقم و محل كشت بر روي بعضي از ويژگي‌هاي ريختي و فيزيكو-شيميايي ميوه خرما در استان هرمزگان (ايران)

مراحل نمو ميوه نخل خرما (Phoenix dactylifera) شامل حبابوك، كيمري، خلال، رطب و تمر است كه چهار مرحله آخر با واژه‌هاي محلي خمل، كنگ يا خارك، دمپاز و خرما شناخته مي‌شوند. ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي ميوه در سه رقم خنيزي، هليلي و مرداسنگ در مرحله خلال، رطب و تمر در ميناب، رودان، بندرعباس و گنو بررسي شد. منطقه رودان بيشترين و گنو كمترين وزن ميوه را نشان دادند. بيشترين مقدار وزن، اندازه و رطوبت ميوه هر سه رقم، در مرحله خلال و كم‌ترين در مرحله تمر مشاهده شد. ميوه تمر هر سه رقم، با بيش از 30 درصد رطوبت، از نوع نرم است. بر‌هم‌كنش مرحله نموي، رقم و منطقه، بيشترين وزن ميوه را در مرحله خلال رقم هليلي رودان و ميناب و پس از آن، رقم خنيزي بندرعباس و ميناب نشان داد. ميوه رقم هليلي و خنيزي نسبت بالاي گوشت به دانه را نشان دادند كه نشانه مرغوبيت است. الگوي تغييرات قندهاي محلول و احياكننده‌ هر سه رقم، طي نمو افزايش يافت ‌كه نشان‌دهنده انرژي بالا است. بيشترين مقدار قندهاي احياكننده در رقم‌هاي هليلي و مرداسنگ و كمترين در رقم خنيزي ديده شد. بيشترين و كمترين مقدار قندهاي احياكننده به‌ترتيب در ميناب و گنو مشاهده شد. رقم خنيزي ميان‌رس و در مرحله خارك نيز قابل استفاده است. رقم هليلي از ديررس‌ترين ارقام خرماي ايراني بوده و بطور معمول اواخر مهر برداشت مي‌شود. ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي خرما برحسب رسيدگي، ژنوتيپ و زيستگاه متفاوت بوده و طي نمو، وزن، اندازه و رطوبت ميوه كاهش اما قند افزايش يافت.