تغييرات صفات زراعي گندم‌هاي آزادشده فلات ايران طي نيم قرن گذشته

هدف: هدف از انجام اين آزمايش مطالعه روند تغييرات عملكرد و صفات مرتبط با آن در گندم‌هاي آزادشده در ايران طي سال هاي 1347 تا 1395بود.روش پژوهش: اين آزمايش با 16رقم در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مجتمع آموزش‌عالي شيروان در خراسان شمالي طي سال هاي زراعي 98-1397 و 99-1398 اجرا شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه ارقام آزادشده، اختلاف معني‌داري از نظر تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، طول سنبله، عملكرد بيولوژيك و درصد گلوتن ندارند، اما عملكرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و درصد پروتئين، به‌ترتيب 84/61، 54/63، 37/62 و 4/14 درصد طي 48 سال گذشته بهبود يافته‌اند. هم‌چنين اصلاح گندم به سمت تك‌پنجه‌اي‌شدن پيش رفته است.  تجزيه هاي چندمتغيره نشان داد كه ارتفاع بوته، عملكرد بيولوژيك، تعداد پنجه بارور در مترمربع و شاخص برداشت بيش از 96 درصد تغييرات عملكرد را توجيه مي‌كنند و صفت شاخص برداشت و تعداد پنجه بارور به‌ترتيب به‌عنوان مهم‌ترين صفات مؤثر در افزايش و كاهش عملكرد دانه در گندم‌هاي ايراني هستند.نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج تجزيه عليت مي‌توان نتيجه گرفت كه انتخاب براي عملكرد دانه، براساس ساير صفات و بدون در نظر گرفتن روابط بين آن‌ها، ممكن است نتايج دقيقي ارائه ندهد و لازم است در برنامه‌هاي به‌نژادي، براي افزايش كارايي انتخاب از نقش روابط بين صفات درك صحيحي به‌دست آيد.