مقايسه آماري -همديدي بارش ايران در خشكسالي و تر سالي (۲۰۲۱-۱۹۹۱)

هدف: نوسان شديد بارش از محدوديت‌هاي محيطي ايران است. هرچند ميانگين بارش سالانه ايران را حدود يك‌سوم بارش سياره زمين مي‌دانند؛ اما توزيع فضايي و زماني همين مقدار نيز بيانگر توزيع ناتراز بارش در پهنه جغرافيايي ايران است. خشكسالي و سيلاب دو مشخصه اصلي نظام بارشي ايران هستند. نظام بارشي ايران ناهمگن و نامتوازن است. دو سال 2019 و 2021 به عنوان  نمونه براي مقايسه شرايط همديد انتخاب شدند. بارش‌هاي سيل‌آسا سال آبي 2019 و خشكسالي نسبتاً شديد سال 2021 ناترازي بارش را نشان مي‌دهد.روش و داده: براي تحليل اين مسئله داده‌هاي روزانه بارش ۳۶۰ ‌ايستگاه هواشناسي 2021-1991 و شاخص‌هاي همديد فصول زمستان 2019 و 2021  عرض ͦ N ۹۰-۱۰ و طول ͦ E ۹۰-۱۰ استفاده شد.يافته ها: يافته ‌ها نشان داد احتمال رخداد خشكسالي 42%، ترسالي 35.5% و نرمال 22.5% است. طبق نتايج زنجيره ماركف، بيشترين احتمال تغيير فاز حالت نرمال به خشكسالي 57% و خشكسالي متوالي 46.2 % است. تحليل Anova (۹۵%) نشان داد اختلاف معناداري بين متغير‌هاي اقليمي سال‌هاي ‌تر و خشك وجود دارد. شرايط همديد نشان داد در سال نمونه ترسالي (2019) عملگر پر فشار سيبري در سال‌هاي مرطوب (در سال 2019) داراي فشار بيشتر (mb1054) و در سال 2021 به عنوان نماينده سال خشك، 1032 ميلي‌بار و كمتر بوده است. در سال مرطوب فراواني عبور سيكلون‌ها و اختلاف دما در تراز 500-1000 بيشتر اما مقادير امگا كمتر است. اين شرايط در 2021 (خشكسالي) ميزان فشار در سيبري، اختلاف دماي تراز 500 و 1000 كمتر و امگا بالاتر است (هواي پايدار).نتيجه گيري: يافته‌ها نشان داد كه نوسان‌پذيري بارش ايران از سالي به سال ديگر زياد و رخداد سال‌هاي كم‌بارش از پر بارش بيشتر است.نوآوري و كاربرد نتايج: مقايسه شرايط همديد در شرايط ترسالي و خشكسالي كه نشان‌دهنده تغييرات مراكز فشار بر بارش ايران است. رهيافت برنامه ‌ريزي مبتني بر ريسك در زمينه افزايش تاب‌آوري برنامه‌هاي توسعه و تأمين آب مبتني بر شرايط اقليمي با عدم قطعيت بيشتر است. بر اين اساس توجه به توان اكولوژي، بازتوزيع فضايي جمعيت و كاهش ميزان خطرپذيري محيط جغرافيايي كشور اهميت بالاي دارد.