تحليل حضور كيفي نور در مساجد تاريخي اسلامي نمونه موردي: مسجد شيخ لطف الله، مسجد سليميه و مسجد جامع قرطبه

باتوجه‌به جايگاه ارزشمند نور در هنر اسلامي و رابطۀ مستقيم آن با مفاهيم حكمي، كامل‌ترين بازخواني تجليات نور مي‌تواند بر روي فضاهاي نيايشي صورت پذيرد. نور يكي از عناصر مورد توجه در معماري اسلامي است. اين تحقيق با روش توصيفي ـ تحليلي و رويكرد تطبيقي براساس اطلاعات ميداني و كتابخانه‌اي انجام شده است. براي انجام اين تحقيق، سه نمونه از شاخص‌ترين مساجد اسلامي، مسجد شيخ لطف‌الله اصفهان، مسجد سليميه استانبول و مسجد جامع قرطبه در كوردوا انتخاب شد. ميزان دريافت تابش نور طبيعي روز از نورگيرها در گرم‌ترين و سردترين روز سال در ساعت ۱۲ ظهر با استفاده از سنجش روشنايي نور توسط نرم‌افزار تردي مكس ديزاين در سطح پلان و ديد ناظر مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفت. يافته‌هاي پژوهش و نتايج آناليزها نشان مي‌دهد؛ گزينش مكان، تعداد و فرم نورگيرها، فضاي مساجد را به‌واسطۀ حضور متوازن و متعادل نور و يا حضور تأكيدي در جهت و با هدفي خاص مورد تأثير قرار داده است. صورت شكلي اين گزينش به سبب شرايط پيراموني حاكم بر مكان و امكانات رايج در فن برپاسازي معماري متفاوت و در نتيجۀ ميزان نور دريافتي در هر سه مسجد متفاوت بوده است. هدف غايي در هر سه مسجد ايجاد فضاي معنوي و متحد كردن نمازگزاران در زير نور الهي است كه به‌صورت يكسان در فضاي مسجد سليميه تقسيم مي‌شود و در فضاي تاريك مسجد شيخ لطف‌الله و مسجد جامع قرطبه به‌صورت اثرهاي نوري، شاخص‌تر از حضور مستقيم نور تجلي مي‌يابد.اهداف پژوهش:كشف اصول و قوانين نورپردازي و نقش نورگيرها در توزيع نور طبيعي در مساجد تاريخي اسلامي.تحليل حضور كمي و كيفي نور در نمونه‌هاي مورد مطالعه.سؤالات پژوهش: چه رابطه‌‍اي ميان معماري فضا و فرم نورگيرها در معنويت بخشي به فضا در مساجد اسلامي (مسجد شيخ لطف‌الله، مسجد سليميه و مسجد قرطبه) وجود دارد؟چه عواملي در مساجد تاريخي در كيفيت و كميت به حضوررساني نور نقش دارند؟