زمان روايي و عناصر توصيفي در رمان عالَمٌ بِلا‌خرائط جبرا ابراهيم جبرا و عبدالرحمن منيف بر اساس نظريه ژرار ژنت

زمان ازجمله عناصري هست كه تأثير شگرفي بر كليت فضاي روايي داستان‌ها مي‌گذارد. ژرار ژنت نظريه‌پرداز فرانسوي عنصر زمان را از مؤلفه‌هاي اصلي پيشبرد هر روايت مي‌داند و آن را به دو نوعِ زمان دال (مقدار زمان خوانش متن) و زمان مدلول (مقدار زمان رخدادهاي داستان) تقسيم مي‌كند و ميان آن دو، سه سطح نظم و تداوم و بسامد را مطرح مي‌كند. رمان «عالم بلاخرائط» محصول مشترك دو رمان‌نويس بزرگ جهان عرب، جبرا ابراهيم جبرا و عبدالرحمن منيف است كه با تمي اجتماعي، تصويري از جوامع عربي را در سال 1979م ارائه داده است. يكي از ويژگي‌هاي برجسته اين رمان كاربرد عنصر زمان با انواع و سطوح مختلف آن است كه پژوهش حاضر با تكيه بر روش توصيفي و تحليلي، با استناد به الگوي ساختاري ژنت در پي بررسي دقيق آن بر‌آمده است. رهيافت اين جستار حاكي از آن است كه روايت در سرتاسر رمان با سير نابهنگام خود، به شيوه خاطره‌گويي راوي (علاء‌الدين) نقل شده است، اما در دل همين گذشته‌نگري‌ها، آينده‌نگري‌هايي نيز به چشم مي‌خورد كه با پيچيدگي روايي خاصي در همان قالب گذشته‌نگري، روايت شده است. بارز‌ترين آينده‌نگري‌ها، پيشگويي‌هاي فال‌گيرانه شخصيت فرعي داستان (عمه نصرت) است كه از سرنوشت شخصـيّت‌هـاي رمان پـرده بر‌مـي‌دارد. تداوم اين رمان 383 صفحه‌اي كه شامل زمان تقويمي شش ماهه است، به سبب كاربرد درنگ‌هاي توصيفي فراوان، با شتاب منفي كل متن همراه است. كاركرد انواع بسامدها در اين رمان به ميزان چشمگيري متداول است، امّا بسامد مفرد از نوع معمول بيشترين كاربرد را دارد.اهداف پژوهش:بررسي ظرفيت‌هاي ادبي-روايي عنصر زمان در رمان عالم بلا‌خرائط.بررسي نقش هر يك در روايت داستان و معرّفي و تحليل شخصيّت‌هاي آن.سؤالات پژوهش:جبرا ابراهيم جبرا و عبدالرحمن منيف تا چه حدّي توانسته‌اند از ظرفيت‌هاي ادبي-روايي عنصر زمان در رمان عالم بلا‌خرائط بهره‌مند گردند؟انواع مؤلفه‌هاي زمان و نقش هر يك در روايت داستان و معرّفي و تحليل شخصيّت‌هاي آن چيست؟