ارائه مدل هم‏رقابتي در شركت‌‏هاي هواپيمايي داخلي

هدف: هدف اين پژوهش ارائه مدل هم‌رقابتي در شركت‌هاي هواپيمايي است. با توجه به تغييرات محيط داخلي و خارجي و تحولات سريع فناوري كه با كليدواژه وكا (ناپايداري، عدم قطعيت، پيچيدگي و ابهام) بيان مي‌شود، مدل سنتي رقابت محض يا همكاري كامل، كارايي خود را از دست داده و شكل جديدي از همكاري بين سازماني با عنوان هم‌رقابتي ظاهر شده است كه شامل همكاري براي خلق ارزش و رقابت در كسب ارزش مي‌شود. هم‌رقابتي نوع جديدي از روابط بين سازماني و تركيبي از رقابت و همكاري است كه مي‌تواند به وضعيت برد ـ برد منتهي شود. با توجه به اينكه موضوع هم‌رقابتي در شركت‌هاي هواپيمايي داخلي بررسي نشده است، اين مقاله در پي‌ شناخت محرك‌ها، فرايندها و پيامدهاي هم‌رقابتي در اين صنعت برآمده است. در اين پژوهش با توجه به محدوديت‌ها، به هم‌رقابتي بين شركت‌هاي هواپيمايي داخلي پرداخته شده و هم‌رقابتي بين شركت‌هاي هواپيمايي داخلي و خارجي مدنظر نبوده است. روش: با توجه به هدف پژوهش، يعني شناخت محرك‌ها و فرايندها و پيامدهاي هم‌رقابتي در شركت‌هاي هواپيمايي، در اين پژوهش مدل كلاسيك داده‌بنياد استراوس و كوربين استفاده شده است كه شرايط و راهبردها و پيامدهاي هر پديده را شامل مي‌شود. به همين دليل، اين پژوهش با پارادايم تفسيري و رويكرد استقرايي انجام شده و راهبرد آن كيفي و از نوع داده‌بنياد است. بدين منظور با ۱۲ خبره صنعت و دانشگاهي مصاحبه‌هاي عميق انجام شد و مدل فرايندي پديده هم‌رقابتي در شركت‌هاي هواپيمايي به‌دست آمد. استخراج مدل بر اساس كدگذاري‌هاي باز، محوري و گزينشي و سير داستان و كدگذاري فرايند و ماتريس پيامدي / شرطي بوده است و پژوهشگران از يادداشت‌هاي تحليلي نظري و عملياتي و مشاهده‌هاي ۱۵ساله در اين صنعت، براي استخراج نظريه و پالايش و هرس مدل بهره برده‌اند. اعتبار پژوهش با توجه به معيارهاي كرسول از لنز محقق، مشاركت‌كنندگان و خوانندگان بررسي شده است. درگيري طولاني‌مدت پژوهشگران با موضوع، غوطه‌ور شدن در داده‌ها با مرور چندباره آن‌ها و كدگذاري توسط دو پژوهشگر، اعتبار يافته‌هاي پژوهش را افزايش داده است. يافته‌ها: مقوله مركزي، فرصت پنهان و نگراني از اجرا شناخته شد. مقوله شرايط علي با ۱۸ مفهوم و ۳ زيرمقوله محرك مالي، ساختار صنعت و محيط بيروني، شرايط زمينه‌اي با ۱۰ مفهوم و ۳ زيرمقوله محيط كلان، محيط صنعت و فرهنگ شركت، شرايط مداخله‌اي با ۱۶ مفهوم و ۴ زيرمقوله قابليت‌هاي سازماني، قوانين دولتي و همگني و غيرهمگني شركت‌ها، راهبردها با ۲۹ مفهوم و ۳ زيرمقوله مديريت روابط و تنش‌ها، مديريت اجراي هم‌رقابتي و مديريت كنترل هم‌رقابتي و پيامدها با ۲۵ مفهوم و ۳ زيرمقوله پيامدهاي مالي، پيامد براي ذي‌نفعان و پيامدهاي صنعت، مدل نهايي را تشكيل داده‌اند.   نتيجه‌گيري: نظر به تعداد شركت‌هاي هواپيمايي در ايران كه هر يك از نظر تعداد هواپيما و پشتيباني، در مقايسه با شركت‌هاي هواپيمايي كشورهاي ديگر امكانات محدودي دارند، با طراحي مدل هم‌رقابتي در شركت‌هاي هواپيمايي كشور و شناخت شرايط علّي، راهبردها و پيامدهاي آن، زمينه به‌كارگيري اين استراتژي براي رشد صنعت هوايي و بهبود عملكرد شركت‌هاي هواپيمايي در ايران و افزايش رضايت مشتريان حاصل خواهد شد.