تحليل زماني و مكاني تراكم ماهي قزل آلاي خال قرمز (Salmo trutta )در رودخانه هاي پارك ملي لار

سابقه و هدف: ارزيابي كمي فراواني ماهيان اساس تحقيقات علمي و مديريت جمعيت هاي آن هاست. مطالعات جمعيتي درباره آزادماهيان رودخانه اي نشان داده است كه به طور طبيعي تنوع در فراواني عددي اين ماهيان در مقياس هاي فضايي - زماني يك قاعده است و جمعيت هاي قزل آلاي خال قرمز از اين قاعده مستثني نيستند. درك اين تنوع و تغييرات به دلايل متعدد از جمله براي طراحي و تفسير مطالعات ارزيابي اثرات محيط زيستي و براي نظارت بر استراتژي هاي مديريت ماهيگيري بسيار حائز اهميت است. هدف از مطالعه حاضر برآورد و بررسي تغييرات مكاني و زماني تراكم قزل آلاي خال قرمز در رودخانه هاي پارك ملي لار و همچنين بررسي رابطه بين تراكم ماهيان قزل آلا در اين رودخانه ها با تراكم بي مهرگان كف زي بعنوان غذاي اصلي آن ها بود.مواد و روش ها: تراكم ماهيان با استفاده از روش حذفي لو كرن محاسبه شد. تعداد كل ماهيان صيد شده بعد از دو مرحله حذف، با منطقه مورد نظر استاندارد و به صورت تراكم در هر 100 متر مربع از سطح رودخانه بيان شد. براي بررسي تغييرات زماني فراواني ماهيان، نتايج مطالعه تراكم سال 1388 با نتايج مطالعه تراكم اين گونه در سال 1396به صورت كيفي مقايسه گرديد.نتايج و بحث: با توجه به محاسبات در سال 1388 بيشترين فراواني به ترتيب مربوط به تراكم قزل آلا در ايستگاه دليچاي (آرو)، لار ( گزل دره) و سياه پلاس ( به ترتيب 44، 43.2 و 33.4 در 100 متر مربع) و كمترين فراواني مربوط به لار ( خرسنگ) و لار ( سرخك) ( به ترتيب 10.5 و 11.5 در 100 متر مربع ) بود. در سال 1396 بيشترين تراكم به ترتيب در رودخانه هاي سياه پلاس، دليچاي (ورآرو) و الرم ( به ترتيب 175، 118 و 112 در 100 متر مربع ) و كمترين تراكم در رودخانه هاي دليچاي ( پايين دست) و آب سفيد ( به ترتيب 48 و 49 در 100 متر مربع ) مشاهده شده است.توزيع و فراواني آزادماهيان در درجه اول توسط غذا و فضا تنظيم مي شود. تنوع مشاهده شده در فراواني عددي ماهيان قزل آلاي خال قرمز در مقياس منطقه اي نشان دهنده تنوع در كيفيت و دسترسي به زيستگاه اين گونه در پارك ملي لار است. پيش بيني مي شد كه تنوع زيستگاهي همچنين با تاثير بر فراواني بي مهرگان آبزي كه بعنوان منبع اصلي طعمه براي آزادماهيان رودخانه اي محسوب مي شوند، تراكم ماهيان قزل آلاي خال قرمز را در رودخانه هاي مختلف اين منطقه تحت تاثير قرار داده باشد. برخلاف پيش بيني ها در سال 1388 نتايج آناليز رگرسيون (R2 = 0.02, p value = 0.72) و همبستگي اسپيرمن (r = 0.24) رابطه معني داري را بين تراكم ماهيان و بي مهرگان كف زي در رودخانه هاي پارك ملي لار نشان نداد. يكي از دلايل اين عدم همبستگي احتمالا مرتبط با صيد ماهيان در پارك ملي لار در گذشته مي باشد كه با وجود وفور طعمه در برخي رودخانه ها ماهيان از تراكم كمي برخوردار بوده اند. نتايج مقايسه تراكم ماهيان در سال هاي 1388 و 1396 نشان داد كه تراكم قزل آلا در رودخانه هاي لار در سال 1396در وضعيت مناسب تري نسبت به سال 1388 مي باشند.نتيجه گيري: با توجه به اينكه در سال 1393 سازمان حفاظت محيط زيست صدور مجوزهاي صيد در اين منطقه را متوقف نموده است يكي از علل افزايش تراكم ماهيان در سال 1396 احتمالا اثر مثبت ممنوعيت صيد است. نظر به اينكه فراواني ماهيان قزل آلا در رودخانه هاي پارك ملي لار به لحاظ فضايي – زماني متغير مي باشد، نظارت پيوسته و ارائه برنامه هاي مديريتي مناسب با افزايش گرمايش جهاني و آسيب پذيري اين گونه ارزشمند به تغييرات دمايي براي حفظ اين ماهيان در رودخانه هاي پارك ملي لار ضروري است. ضمن آنكه با توجه به تغيير اقليم و در خطر انقراض بودن ساير جمعيت هاي قزل آلاي خال قرمز در ديگر زيستگاه هايش بايد از اين جمعيت بعنوان يك جمعيت پشتيبان حفاظت نمود.