تحليل عوامل دروني مؤثر بر توسعه كشت در محيط هاي كنترل شده: مورد مطالعه گلخانه هاي استان تهران و البرز

سابقه و هدف: امروز نظام كشت در محيط‌هاي كنترل‌شده بعنوان روشي پيشرفته و راهي مطمئن براي رونق كشاورزي بخصوص در مناطق كم آب محسوب مي‌شود. در واقع اين شيوه‌ي كشت، بطور فزاينده‌اي گسترش يافته و جايگاه مهمي در تامين امنيت غذايي كشورها و اشتغال و معرفي فناوري هاي نوظهور به بخش كشاورزي دارد. با توجه به گسترش روز افزون اين رويكرد توليدي براي پرورش محصولات اساسي و لزوم هدفمند كردن تحقيق و توسعه و آموزش كاربردي پشتيبان توسعه آن، اين مطالعه باهدف بررسي مؤلفه‌هاي محيط دروني تاثير گذار بر توسعه اين نظام به اجرا درآمد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش به روش كمي، ميداني و با روش مصاحبه مبتني بر ابزار پرسشنامه صورت گرفت. جامعه آماري آن شامل گلخانه داران سبزي و صيفي‌كار در دو استان تهران و البرز بودند در 2060 واحد گلخانه اي بودند. نمونه‌گيري به‌صورت دومرحله‌اي انجام شد. حجم نمونه نيز بر اساس فرمول دانيل و با در نظر گرفتن خطاي پنج درصد تعداد 310 واحد تعيين شد. در نهايت تعداد 270 پرسشنامه در استان تهران و 50 پرسشنامه در استان البرز تكميل شد. پس از جمع‌آوري داده‌ها، پردازش و تحليل با استفاده از نرم‌افزارهاي SPSS25 و SmartPLS3 انجام شد.نتايج و بحث: يافته‌هاي بدست‌آمده از بخش استنباطي تحقيق نشان داد يافته ها نشان داد در بعد مولفه سرمايه انساني، ويژگي‌ها و نيازهاي انساني براي توسعه نظام كشت در محيط كنترل‌شده شامل شاخص هاي دانش، مهارت، نگرش مثبت، داشتن امكانات مالي و فني، شناخت بازار، و انگيزه‌هاي بالا مهم هستند. دسترسي به روش‌هاي مديريتي نوين، مشاوران علمي و تخصصي و تبادل علمي با متخصصين بين‌المللي از مؤثرترين عوامل در اين بخش هستند. بر اساس يافته ها سرمايه فني توليدكننده دومين مؤلفه تأثيرگذار در توسعه گلخانه‌هاست. در سطح كشور، واحدهاي توليدي از نظر فناوري در سطح ضعيف تا متوسطي قرار دارند. دسترسي به سيستم‌هاي نرم‌افزاري مالي نوين و فناوري‌هاي هوشمند مديريتي براي اين واحد ها حياتي است. آموزش‌هاي ترويجي در حمايت از فناوري‌هاي پيشرفته ضروري است تا بهره‌وري و مديريت اين واحد ها بهبود يابد. بر اساس نتايج سومين مؤلفه تأثيرگذار، سرماي مالي است. مشكلات مالي و نياز به سرمايه براي كشت در محيط كنترل‌شده بيشتر از كشت متعارف است، بويژه براي كشاورزان كوچك مقياس. دسترسي به اعتبارات بانكي، نهاده‌هاي ارزان، حمايت‌هاي بيمه‌اي و منابع مالي براي توسعه و هزينه‌هاي جاري حياتي است. بنابراين بهبود دانش توليدكنندگان درباره اقتصاد كشاورزي و بازارها و حمايت از صنوف كشاورزي براي دسترسي به فناوري‌هاي مناسب توصيه مي‌شود تا پايداري اقتصادي و زيست‌محيطي افزايش يابد. طبق يافته ها آخرين مؤلفه تأثيرگذار دروني، سرمايه اجتماعي توليدكننده است. ارتباط با ناظر فني و كارشناسان مشاور جهاد كشاورزي بالاترين اهميت را دارد، در حالي كه حمايت كشاورزان پيشرو از تازه‌واردان اين بخش اهميت كمتري را نشان داد. بايد توجه كرد اين نظام جديد است و ارتباطات كليدي آن هنوز بطور كامل شكل نگرفته‌است. بنابراين توسعه سرمايه اجتماعي براي حفظ پايداري اين شيوه كشاورزي حياتي است.نتيجه گيري : با توجه به جديد بودن نظام كشت در محيط كنترل‌شده و ماهيت نوآورانه آن، قطعاً ويژگي‌هاي خاصي براي توليدكنندگان و بهره‌برداران درآن مطرح است تا توسعه و انتقال اين شيوه‌ي كشت به‌درستي صورت پذيرد. لذا ارتقاء دانش مديريتي، دانش فني و تخصصي، ارتقاء درك و اطلاعات توليدكنندگان اين نظام نسبت به ابعاد و ويژگي‌هاي بازارهاي محلي، ملي و بين‌المللي و نيز توسعه و بهبود روابط درون‌گروهي توليد كنندگان و ايجاد تشكل‌هاي صنفي اين توليدكنندگان جهت شكل‌گيري و توسعه سرمايه اجتماعي بعنوان الزامات اساسي براي توسعه آن پيشنهاد مي‌شود.