تحليل سرزندگي كالبدي فضايي كاروانسراي ميرزاكاظم و سراي گلشن شهر همدان با تأكيد بر نظريه مراكز زنده كريستوفر الكساندر

همدان با سابقه ديرينه در شهرسازي ايران، داراي بازاري نسبتاً بزرگ است. كاروانسراي ميرزا كاظم و سراي گلشن از مهم‌ترين كاروانسراهاي شهر همدان هستند كه به‌ واسطه‌ قرارگيري آن‌ها در كنار بازار تاريخي همدان، مركز تجاري شهرهايي مانند زنجان، كردستان و كرمانشاه حايز اهميت مي باشند. با توجه به اهميت كليت در معماري و خلق فضاهاي شهري زنده و با معنا نظريه مراكز زنده كريستوفر الكساندر به بررسي و شناخت الگوي ساختارهاي زنده با توجه به مفاهيم كليت يكپارچه و مراكز نيرومند در قالب 15 خصلت به‌هم‌ پيوسته مي پردازد. اين پژوهش با روش تحليلي توصيفي، رويكرد كيفي و اسناد كتابخانه اي به پرسش‌ زير پاسخ مي گويد: ساختار كالبدي بازار سنتي همدان به چه ميزان بر نظريه الكساندر منطبق است؟ مطالعات زيادي در بخش‌هاي مختلف بازار سنتي به انجام رسيده است و مفاهيم نظريه مراكز زنده كريستوفر الكساندر با 15 خصلت در موضوعات مختلفي از جمله قلعه قورتان، باغ ايراني و ربع رشيدي تبريز مورد بررسي قرار گرفته است و مطالعه كالبدي بازارهاي سنتي در قالب مفاهيم نظريه مراكز زنده موضوعي است كه پيشينه اي ندارد. نتايج حاصل از پژوهش مؤيد اين است كه بازار سنتي همدان بر خصلت هاي اين نظريه منطبق است و سراي گلشن با دارا بودن بيش‌ترين تقارن، تضاد، پژواك و جدايي ناپذيري از حيات كالبدي بيش‌تري نسبت به سراي ميرزا كاظم برخوردار است. مقايسه ساختار هندسي سراها و پانزده خصلت از الگوي ساختارهاي زنده الكساندر نشان مي دهد نقش خصلت هاي مراكز نيرومند، تكرار متناوب، تضاد، جدايي ناپذيري، فضاي خالي و مرزها در ساختار كالبدي سراها بيش‌تر است.