سوژه‌مندي سياسي و هرمنوتيك خود در شعر شاملو

مسئله‌ي «سوژه» مهم ترين شاخص تمايز ادبيات كلاسيك و مدرن است. «من» در ادبيات كلاسيك اغلب كلي و انتزاعي است، اما در ادبيات معاصر، پيرو فلسفه‌ي مدرن، من فرديت يافته و انضمامي و به‌عبارتي سوژه كنشگر است. شايد آشكارترين نمود اين چرخش پارادايمي را-به‌ويژه در شعرـ بتوان در نوع مواجهه با «سوژه» ديد. شعر معاصر، از سطحي ترين وجه رمانتيك تا پيچيده‌ ترين وجه فلسفي، مبيّن سوژه‌ اي خودبسنده است كه خاستگاه آن انسان ‌محوري است. احمد شاملو از شاعراني است كه «من» در شعر او سوژه است. اين پژوهش به روش تحليل محتواي كيفي و با خوانش انتقادي مجموعه‌ي اشعار شاملو و انتخاب نمونه‌ هاي دلالتگر، به هرمنوتيك خود/سوژه در شعر او مي ‌پردازد و ازآنجاكه اين من/خود/سوژه طي شش‌دهه سرايش شعر، دستخوش تلاطم و تحول بوده است، تكيه‌گاه نظري بحث نيز، به‌فراخور اين تطورات، هم به سوژه فلسفي مي ‌پردازد كه بر انديشه و آگاهي فردي تأكيد مي ‌ورزد و هم به سوژه اي كه برساخت اجتماعي است؛ ازهمين‌رو،  تلفيقي است از مباحث ميشل فوكو درباب هرمنوتيك خود و حكمراني بر خود و ديگران، نظريه‌ي كنش متقابل نمادين، كه به من فردي و من اجتماعي مي‌ پردازد، نظريه‌ي اگزيستانسياليسم كه آزادي، انتخاب و مسئوليت را محور مباحث خود قرار مي‌ دهد و درنهايت نظر آلتوسر درباب سوژه؛ يعني سوژه با s (حرف كوچك) و سوژه با S (حرف بزرگ). «من» در شعر سياسي شاملو، همانا subject ، به‌مثابه شبه‌ سوژه اي ايدئولوژيك تحت انقياد حزب توده است، و در شعر فلسفي او، كه حاصل شناخت و آگاهي براساس تجربه زيسته خود او و تأمل درباب هستي، انسان، زندگي، و مرگ است، من به‌مثابه سوژه‌ي اعظم (Subject) است.