ضوابط آزادي بيان در ادبيات قرآن كريم با تأكيد بر آراي مفسران فريقين

قرآن كريم، كه منبع جامع معرفت ديني است، به «آزاديِ بيان» به مثابۀ يكي از حقوق اوليه انسان مي‌نگرد و براي آن جاي‌گاه والايي قائل شده است. اين امر در حكومت اسلامي از راه‌بردهاي بنيادين به‌حساب مي‌آيد. «آزادي بيان» هم‌چون ساير پديده‌ها داراي حدود و چهارچوب‌هايي است، كه باتوجه به بهره‌وري‌هاي ويران‌ساز و اهانت‌بار ناآگاهان از آن، تعيين آن‌ها در ادبيات قرآن‌ كريم و انديشه‌ مفسران تشيّع و تسنّن، ضروري مي‌نمايد. هدف اين مقاله پاسخ بدين پرسش بوده است‌ كه ضوابط «آزادي بيان» در قرآن كريم براساس نگرش مفسران فريقين چيست؟ ‌جهت دست‌يابي بدين هدف، به شيوه‌ كيفي ‌و با بهره‌گيري از روش توصيفي-تحليلي و تفسير موضوعي استنطاقي و ابزار كتاب‌خانه‌يي‌‌ و نرم‌افزاري، به قرآن‌ كريم مراجعه و با استمداد از منابع تفسيري، آيات ناظر به حدود آزادي بيان جمع‌آوري و به تحليل گرفته شده است. كندوكاو در آيات و تفاسير، بيان‌گر آن است كه: آزاديِ اظهار باورها به‌عنوان يك اصل از قرآن‌ كريم قابل اثبات است؛ اما نه به‌صورت مطلق و بدون قيد، بل‌كه ضوابطي هم‌چون‌ رعايت حدود الهي، رعايت نصاب‌هاي عقلي و منطقي، رعايت مصالح جامعه‌ اسلامي، منع بيان هاي تنش‌آفرين، وحدت‌شكن، شايعه‌ساز، توهين‌گونه، تمسخر‌آميز و مواردي كه موجب فساد و تباهي فردي يا اجتماعي مي‌گردد، بر آن حاكم است. ضابطه‌مند‌سازي «آزادي بيان» ضمن پاس‌داري از اصل آزادي اظهار نظر، مسير بيان‌هاي تخريب‌گر را مي‌بندد و مانع اظهارات ويران‌گر و معارض با مصالح فردي و اجتماعي مي‌شود.