پي آمدهاي نخستين حضور رسمي انگليس در افغانستان (1839-1842م)

در سال‏هاي 1839- 1842م/ 1255-1258 ق. نظاميان هند بريتانيا در پي عهدنامۀ مثلث لاهور كه بين شاه شجاع حاكم تبعيدي افغانستان، رنجيت سنگ فرمانرواي مقتدر پيشاور و الفنستن نماينده سياسي دولت بريتانيا به امضا رسيد، رسماً قدم در خاك افغانستان گذاشتند. ورود رسمي نظاميان انگليس با واكنش منفي نظام قبيله اي اين كشور مواجه شد. بريتانيا پس از سه سال حضور رسمي با تلفات سنگين نظامي مجبور به ترك افغانستان گرديد؛ اما پي‏آمدهاي عميق فرهنگي، اجتماعي و سياسي برجاي گذاشت. اين مقاله در صدد است با استفاده از روش توصيفي- تحليلي مهمترين پي‏آمدهاي حضور رسمي نظاميان انگليسي را در ابعاد مختلف مورد ارزيابي قراردهد. به نظر مي رسد يكي از پي‏آمدهاي آن شكل گرفتن تصوير خشن و ظالمانه، از تمدن و فرهنگ غربي در افكار عمومي است كه باگذشت سه قرن، جدال سختي بين ارزش‏هاي تمدن غرب و باورهاي سنتي جريان دارد، در اين جدال، نه فرهنگ غربي حاكم شد و نه افغانستان به سنت‏هاي ماقبل مدرنيته بازگشت؛ بلكه همواره در برزخي از سنت و تجدد باقي ماند. يافته ها نشان مي‏دهد دومين پي‏آمد آن شكل گيري نظم اجتماعي جديد در نتيجۀ تعيين مرزهاي سياسي و سومين پي‏آمد اين حضور نظامي رشد و گسترش فرهنگ ناسيوناليستي در ابعاد مختلف بود.