تحليل انتقادي ديدگاه كمينه‌ گرايي در مواجهه با آموزه‌ تقيه با تأكيد بر آراء آيت الله سيستاني

تقيه، يكي از آموزه‌هاي پراهميت در ميان تعاليم حديثي امامان شيعه (عليهم‌السلام) است كه در هنگامه‌ي رخ‌داد تعارض در ميان روايات، به‌عنوان يكي از راه‌حل‌هاي رفع اختلاف ادله توسط دانشمندان اسلامي مورد استفاده قرارمي‌گيرد. از جمله بحث‌هاي مناقشه برانگيز پيرامون تقيه، گستره‌ي كاربست آن در ميان احاديث است. برپايه‌ي داده‌هاي پيشيني تحقيقِ حاضر درمي‌يابيم كه پاره‌اي از دانشمندان شيعه براي تقيه نقش پررنگي در زمره روايات و پديدايي اختلاف‌حديث قائل شده‌اند؛ در حالي‌كه مطالعات پسيني و تطبيقي، نشانگر واقعيتي برخلاف آن است. بر اين پايه، اين سؤال اساسي پيش مي‌آيد كه ميزان گستردگي تقيه در ميان روايات و نيز مقدار تأثير آن بر تعارض و اختلاف احاديث از چه كميتي برخوردار است؟ آيت‌الله سيستاني از جمله انديشمنداني است كه تلاش‌كرده با ديدگاهي نو به بحث پيرامون پديده‌ي اختلاف‌حديث و ارتباط آن با آموزه‌ي تقيه بپردازد. دليل تمركز اين پژوهش بر آراء آيت الله سيستاني، بررسي دلائل و چگونگي اتخاذ رويكرد كمينه گرا از سوي ايشان در گستره‌ي كاربرد تقيه در ميان آموزه‌هاي شيعي است كه در پي آن از دايره‌ي مؤلفه‌هاي مفهومي تقيه كاسته شده و درنتيجه از تبعات احتمالي گستردگي آن در مجموعه روايات شيعي كاسته مي‌شود. مطالعه‌ي آثار ايشان حاكي ازآن است كه مقوله‌هايي همچون: تعيين مؤلفه‌هاي محدودكننده در تعريف تقيه raquo;، اعتقاد به توانايي اصحاب در شناسايي تقيه و پالايش كتب حديثي از آن raquo;، تأكيد برعوامل ديگري جز تقيه در ايجاد اختلاف‌حديث raquo;، رد دلالت احاديث اخذ روايات مخالفت با عامه raquo;، قياس اولويت در احكام فقهي raquo;، لحاظ بافت تاريخي حيات ائمه (ع) و لحاظ شرايط اضطراري و موقت براي تقيه از جمله دلائل ايشان براي ديدگاه مذكوراست. ادله‌ي اين ديدگاه درصدد منتفي دانستن نقش تقيه در اختلاف حديث و تعارضات روايي است؛ مسئله‌اي كه در برخي موارد با تأملاتي از سوي نگارندگان اين مقاله مواجه شده و امكان پذيرش مطلق ديدگاه ايشان را دچار ترديد ساخته است