خبر از معدومات در فلسفه ملاصدرا با نظر به چيستي قضاياي غيربتيه

شناخت معدومات و خبر از آنها در عموم نظام‌هاي هستي‌شناسانه و به طور خاص در فلسفه اصالت وجودي ملاصدرا با نظر به اصل مطابقت چالش‌آفرين است . علاوه بر اينكه خبر ايجابي از معدومات بر اساس قاعدۀ فرعيه مناقشه برانگيز است. به عبارت ديگر خبر از معدومات هم به لحاظ معرفت شناسي، هم از جهت منطقي يعني عقدالوضع و عقدالحمل و هم به لحاظ هستي شناسي يعني وجود موضوع يا صفت‌پذيري، نيازمند تبيين فلسفي است. اين مقاله بر آن است تا نشان دهد ملاصدرا بر اساس اصالت وجود و مساوقت وجود با شيئيت، چگونه مي‌تواند با حفظ قاعده فرعيه و بر اساس اصل مطابقت از معدومات خبر دهد؟ ملاصدرا با ابتنا بر قدرت خلاقۀ ذهن و مفهوم‌سازي آن، به دو طريق درباره خبر از معدومات نظريه‌پردازي كرده است: الف)اختلاف حملين و ب) قضاياي لابتيه. طريق دوم در بيان ملاصدرا با سوالاتي مواجه است از قبيل: 1)چيستي قضاياي لابتيه؛ 2)چگونگي عقدالوضع قضايايِ لابتيه؛ 3)ملاك توسع دامنه قضاياي لابتيه تا قضاياي مربوط به واجب، كه در اينجا مورد بحث قرار مي‌گيرند. در اين نوشتار به روشي تحليلي و تفسيري نشان مي‌دهيم اگرچه ملاصدرا در حلّ مشكل اخبار از معدومات به راهكار نفس الامر توجهي نداشته است اما غناي دستگاه صدرايي به واسطه باور به اصالت وجود و علم حضوري نفس در شهود عقلاني و خلاقيّت ذهن در مفهوم‌سازي مي‌تواند قاعده فرعيه و اصل مطابقت را حفظ كرده و خبر از معدومات را با موفقيت تبيين كند. در نظر ملاصدرا ، نفس ما قدرتي دارد كه براي موضوع قضاياي حملي غيربتي، عنواني بسازد و حكم روي آن عنواني مي رود كه اشاره به امتناع فردي در خارج يا ذهن دارد. پس آنچه در ذهن است واقعا فرد نيست تا نيازمند مطابقت باشد ، بلكه صرفا مفهومي كلي است و وقتي حكم مي كنيم ، حكم به چيزي است كه ممكن الوجود است و اشكالي هم ندارد. بنابراين ممتنعات، نه مصداق بالفعلي در ذهن دارند نه طبيعتي كه حكمش به افراد خارجي سرايت كند.