انتساب صفت عقل به خداوند از منظر ابن سينا

انتساب صفات، به الله از مباحث مهم كلام و فلسفه است كه نقش مهمي را در معرفت الله ايفا مي‌كند. در بخش الهيات به معناي اخص شكل جدي‌تري به خود گرفته است. در انتساب برخي صفات به خداوند شكي وجود ندارد؛ اما به دليل برخي مسائل مانند توقيفي بودن اسماء الهي انتساب صفاتي به حضرت حق مورد اشكال و اختلاف واقع شده است. يكي از آن صفات، صفت عقل است كه اين مقاله درصدد است تا نظر ابن‌سينا را درباره انتساب اين صفت به الله مورد بررسي قرار دهد. با ملاحظه در نظرات شيخ، متوجه مي‌شويم وي اين انتساب را صحيح مي‌داند. هرچند با بحث از ريشه لغت اين صفت، بخشي از ابعاد موضوع روشن مي‌شود. در اين جستار به روش تحقيق كتابخانه‌اي بيان مي‌شود كه براي جواز عقلي اين انتساب شيخ الرئيس از دو طريق عام و يك طريق خاص آن را اثبات مي‌كند؛ بدين صورت كه نزد وي واجب الوجود همان الله و علّت براي تمام موجودات است و چون واجب الوجود مستلزم تمام كمالات وجودي و علّت واجد تمام كمالات معلول خود است، پس چنين انتسابي بنابر دو طريق وجوبِ وجود و عليت صحيح است. ديگر اينكه نزد ابن‌سينا تجرد و تعقل تلازم دارند و چون خدا نزد وي مجرد محسوب مي‌شود، مي‌توان نتيجه گرفت وي خداوند را عاقل مي‌داند. البته بايد توجه داشت كه اثبات صفت عقل براي الله مبتني بر توقيفي نبودن اسماء و صفات است.