تحليلي تطبيقي از ارتباط سرمايه ديني و مشاركت مذهبي در ايران

برخي نظريه پردازان رويكرد انتخاب بخردانه در جامعه شناسي دين اين استدلال را مطرح نمودند كه همان طور كه افزايش دانش و مهارت‌هاي فرد (= سرمايه انساني) كيفيت كالاهاي اقتصادي را افزايش مي‌دهد، دانش و مهارت‌هاي مذهبي فرد (= سرمايه ديني) نيز موجب افزايش كيفيت فعاليت‌هاي مذهبي و در نتيجه مزايايي مي شود كه فرد از مشاركت مذهبي دريافت مي‌كند. از اين رو، هر چه فرد واجد سرمايه ديني بيشتري باشد، خشنودي بيشتري (يعني افزايش مزايا) از فعاليت هاي مذهبي بدست مي آورد كه يكي از نتايج اصلي اش، افزايش مشاركت مذهبي او خواهد بود. در پژوهش حاضر تلاش گرديد تا اعتبار اين فرضيه، به محك تجربه زده شود.اين مطالعه از روش «تطبيقي درون‌كشوري» استفاده نموده است. «واحد تحليل» و «سطح تحليل» در مطالعة حاضر به ترتيب «شهرستان» و «ايران» بوده كه از داده‌هاي ثانويه براي وارسي مدعاهاي نظري و تحليل نهايي استفاده گرديده است.يافته‌هاي پژوهش براي فرضيه تحقيق مبني بر ارتباط مثبت سرمايه ديني با مشاركت مذهبي در شهرستان هاي ايران- حتي وقتي كه شاخص هاي توسعه‌يافتگي نيز كنترل شدند- دلالت تأييدي داشت، هر چند كه شدت اين ارتباط، ضعيف بود.نتايج بدست آمده گوياي آن بود كه اكثر تغييرات يا عمدة تفاوت‌هاي موجود در مشاركت مذهبي در سطح شهرستان هاي ايران مربوط به عوامل ديگري غير از سرمايه ديني مي‌باشد. بنابراين، مي توان گفت كه براي تبيين مشاركت مذهبي در سطح شهرستان هاي ايران، نظريه سرمايه ديني فاقد توان تبييني مكفي است و بايستي آن را مكمل نظريه هاي ديگر محسوب نمود.