جستجوي عناصر پلِبيَني در جنبش‌ تنباكو

اهدف اين مقاله واكاوي متفاوت جنبش تنباكو است؛ با اين فرض كه اين نخستين تجربۀ رويارويي مردم و حاكميت در ايران، متأثر از قلمروگستري سرمايه‌داري جهاني به‌واسطۀ امتيازگيري در كشوري پيراموني، حاوي عناصري است كه خاص نوعي تجربۀ پلبيني است. اين نوشتار از جهت نظري ملهم از آراي مارتين براو است.از وجه روش‌شناختي، از بينش منظومه‌اي بهره برده شده است كه بيشتر به نقد زباني-تاريخي موضوع مي‌پردازد و آن را امري نااين‌همان فرض مي‌كند. تكنيك‌هاي به‌كاررفته تحليل اسناد و ثانويه است. از خلال نقد زباني و نيز بازخواني اسناد تاريخي و حتي تحليل تحليل‌ها، بودونبود عناصر اصل پلبيني در لحظات و كنش‌هاي جنبش مذكور سنجيده مي‌شود.عمده‌ترين نتايج اين پژوهش عبارت‌اند از: 1. اين جنبش با تهييج تجار و بازرگانان آغاز شد و رهبري آن را علماي شيعه عهده‌دار شدند، اما به‌سرعت بدل به حركتي اجتماعي شد كه از سطح اين گروه‌هاي اجتماعي فراتر رفت و تهيدستان شهري، داش‌مشتي‌ها، زنان، كودكان و درباريان و حتي حرمسراي شاهي را نيز دربرگرفت؛ 2. با وجود تظاهرات و اعتراضات خياباني كه از عشق به ميادين (آگورافيليا) در تجربۀ پلبيني نشئت مي‌گيرد، تحريم مهم‌ترين و كاراترين راهبرد براي مقابله با شاه و خارجي‌ها بود كه طبق ادعاي اين مقاله در وجه مصرف‌كنندگي يا لحظۀ C- M’ رقم خورد؛ 3. حاكميت تماميت‌خواه، نه به سبب فقدان مشروعيت، بلكه هنگامي‌كه توان «فرمان‌راندن» ندارد، از اعمال خشونت بازمي‌ايستد؛ 4. نوعي خواست دموكراتيك شكل گرفت كه پيامد آن، گرچه نيت‌ناشده، خواست به‌رسميت‌شناخته‌شدن مردم بود و فقط پس از رسيدن به نتيجۀ منطقي خود از حركت بازايستاد، اما زمينه‌ساز تحولات بعدي شد. اين امر كماكان معاصر است و مهم‌ترين خواست اجتماعي در تمام جنبش‌هاي معاصر اجتماعي ايران بوده است؛ 5. برخلاف نگرش ذات‌گرايانه و غيرتاريخي شرق‌شناسانه، جنبش تنباكو نمود مقاومت دموكراتيك است.