حقيقت ميزان علوم و اعمال از نظر ملاصدرا و مباني فلسفي آن

يكي از مهم ترين مسائل مربوط به قيامت مواقف مختلفي است كه در آيات و روايات به آن اشاره شده است و متكلمان و فيلسوفان با مباني خاص خود به دنبال فهم صحيح از آن هستند. در اين ميان بيشتر متكلمان تبيين مادي گرايانه از موقف ميزان ارائه كرده و معتقدند ميزان هايي براي سنجش اعمال انسان در قيامت وجود دارد كه اعمال انسان به عنوان نور يا ظلمت، يا صحيفه هايي كه اعمال در آن نوشته شده اند، توزين مي گردند. اما ملاصدرا مطابق مباني معادشناختي خود، به دو نوع ميزان يعني ميزان علم و عمل توجه كرده است و تبييني متفاوت با نگاه متكلمان ارائه كرده است. از نظر ملاصدرا موقف ميزان ابزاري براي سنجش اعمال انسان نيست؛ بلكه با توجه به اينكه هر فعل خيري اثري خاص در نفس انسان ايجاد مي كند و موجب تمايل نفس به جهت اعلي و سنگيني نفس مي گردد، ميزان چيزي بيرون از ذات انسان نخواهد بود. در نتيجه خود نفس به عنوان يك كفه و نفس عالي به عنوان كفه ديگر اين ميزان است. اين پژوهش با استخراج مباني صدرايي به دنبال تبيين صدرايي از موقف ميزان است.