بازتاب اجتماعي تأسيس مدرسه قابلگي؛ تغيير وضعيت اجتماعي زنان در دوره قاجار

زمينه و هدف: ميزان برخورداري زنان از امكانات آموزشي، رفاه اجتماعي، بهداشت و سلامت به عنوان معيارهاي وضعيت اجتماعي به عوامل گوناگوني مرتبط است. تأسيس مدرسه قابلگي نمايانگر جلوه‌اي از ميزان اهميت‌دادن به ‌سلامت زنان و تأمين خدمات درماني آن‌ها و بخشي از سياست‌هاي اجرايي در راستاي مدرنيته بود، اما تاكنون پيامدهاي تأسيس اين نهاد آموزشي و نقش آن در تغيير جايگاه اجتماعي زنان، در پژوهش مستقلي بررسي نشده است، لذا در اين پژوهش بازتاب اجتماعي اين مدرسه به عنوان يك نهاد آموزشي و فرهنگي و تأثيرگذار بر جايگاه زنان مورد بررسي قرار مي‌گيرد.روش: اين پژوهش با مراجعه به سفرنامه‌ها (براي فهم وضعيت عمومي زنان)، اسناد موجود در سازمان اسناد ملي ايران (درك اهميت مدرسه) و نشريات عصر قاجار (شناخت تأثير مدرسه و علمي شدن اين حرفه) با روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است.ملاحظات اخلاقي: در پژوهش حاضر جنبه‌هاي اخلاقي شامل اصالت متون، صداقت و امانتداري رعايت شده است.يافته‌ها: تشكيل مدرسه قابلگي به عنوان نقطه عطفي در تاريخ تحولات علمي در عصر تقابل ايران و غرب، همزمان با آغاز بسياري از تغييرات اجتماعي، به بهبود روند تعامل گفتمان سنتي و مدرن كمك كرد. فارغ‌التحصيلان اين مدرسه، زمينه‌ را براي آگاه‌سازي، مشاركت و دستيابي زنان به جايگاه واقعي خود در نظام درماني و آموزشي ايران، با تأكيد بر سلامت مادران بهبود بخشيدند و به ارتقاي وضعيت اجتماعي آنان در جامعه سنتي، اما خواهان مدرنيته كمك كردند. آن‌ها ضمن توجه به اهميت حضور زنان ايراني در عرصه آموزش، با تكيه ‌بر اينكه ناديده‌گرفتن آموزش آنان منجر به عدم كارايي نيمي از جامعه مي‌شود، در تسريع روند آموزش زنان دخيل شدند. نتيجه‌گيري: تأسيس مدرسه قابلگي تجربه جديدي در بطن جامعه آبستن مدرنيته بود كه در جهت توليد دانش و ارائه راهكارهاي مفيد سبب تغيير وضعيت و جايگاه زن ايراني گشت. اين نهاد آموزشي در راستاي ايجاد هويت پايدار، در شرايطي كه نگرش‌هاي فرهنگي از پيچيدگي گسترده‌اي برخوردار بود، با تقويت اعتماد به‌ نفس و خودباوري، از طريق افزايش آگاهي‌هاي بهداشتي و دانش حقوقي سبب سامان‌دهي مطالبات اجتماعي زنان شد.