تخمين زيان به شرط نكول با در‌نظر‌گرفتن ساختار بدهي شركت و نقد شوندگي وثيقه: مطالعه موردي شركت‌هاي منتخب بازار سرمايه ايران

هدف: ريسك اعتباري يا ريسك نكول وام گيرنده در بازپرداخت تعهدات خود مهم‌ترين ريسكي است كه بانك‌ها با آن مواجه هستند. دو متغير اصلي كه براي مدل‌سازي اين ريسك و تعيين زيان مورد انتظار ناشي از وام‌دهي كه در رويكرد رتبه بندي داخلي پيمان بازل نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند عبارتند از «احتمال نكول» و «زيان به‌شرط نكول». با توجه به اهميت متغير زيان به شرط نكول در كاربردهاي مختلف مديريت ريسك اعتباري و همچنين در رتبه بندي اعتباري، در اين پژوهش با استفاده از رويكرد مدل‌هاي ساختاري به ارائه روشي براي تخمين اين متغير براي بدهي‌هاي تضمين‌شده و تضمين‌نشده با تاكيد بر ساختار بدهي و نقدشوندگي وثيقه پرداخته شده است. رويكرد موردنظر براي نمونه براي تخمين زيان به شرط نكول چند شركت فعال در بازار سرمايه ايران مورد استفاده قرار گرفته است.روش: به منظور تخمين «زيان به شرط نكول مورد انتظار» و «زيان به شرط نكول در شرايط بحراني» براي بدهي هاي تضمين شده و تضمين نشده از يك مدل ساختاري و رويكرد شبيه‌سازي مونت كارلو استفاده شده است. در اين مدل قيمت بازاري دارايي كل شركت از يك فرآيند       پرش-‌انتشار پيروي مي كند و هريك از وثايق كه خود از ميان دارايي‌هاي مشهود شركت هستند، داراي فرآيند تصادفي مجزا اما وابسته به دارايي كل شركت هستند. بعلاوه براي وثيقه كمتر نقد‌شونده يك جريمه عدم نقدشوندگي نيز لحاظ شده است. همچنين براي نسبت دارايي مشهود به كل دارايي در شرايط نكول و عدم نكول مقادير متفاوتي در نظر گرفته شده است. براي تخمين زيان به شرط نكول براي يازده شركت منتخب، بعد از تخمين مولفه‌هاي تعيين‌كننده فرايند تصادفي دارائي هر شركت و وثيقه‌ها با استفاده از داده‌ها تا انتهاي سال 1396، زيان به شرط نكول بدهي‌هاي اين شركت‌ها در انتهاي سال 1397 با روش ساختاري و رويكرد شبيه‌سازي مونت كارلو برآورد گرديد. در شبيه‌سازي مونت كارلو، 500 هزار مسير براي دارايي كل و وثايق شبيه‌سازي شد و براي مسيرهاي با رويداد نكول يافته، زيان به شرط نكول هاي مورد انتظار، ابتدا در سطح بدهي ها و سپس در سطح شركت برآورد گرديد. همچنين به منظور تحليل حساسيت، متغير مذكور در صورت انتخاب ساختارهاي بدهي جايگزين براي همين شركت‌ها برآورد شده است.يافته‌ها: براي شركت‌هايي كه در ساختار بدهي خود يك بدهي تضمين شده با وثيقه نقدشونده دارند و بدهي صرفا از محل وثيقه بازيافت مي گردد، مقادير زيان به شرط نكول مورد انتظار براي بدهي وثيقه‌دار در بازه 14 درصد تا 5/14 درصد قرار مي گيرد. با فرض تغيير نوع وثيقه به كمتر نقدشونده براي همين شركت ها، اين عدد در بازه 30 درصد الي 33 درصد قرار مي گيرد. مقادير متغير زيان به شرط نكول كل مورد انتظار بدهي تضمين شده (كه بازيافت از محل دارائي‌هاي باقيمانده شركت نيز انجام مي شود) در اين دو ساختار بدهي برابر با 9 درصد و 12 درصد مي باشد. براي شركت هايي كه در ساختار بدهي خود، دو بدهي تضمين شده داشتند، مقادير متغير مذكور براي هر دو بدهي در زماني كه بازيافت بدهي صرفا از محل وثيقه است، مشابه با شركت‌هايي است كه در ساختار بدهي خود فقط يك بدهي تضمين شده با همين نوع وثيقه دارند. اما ميانگين مقادير زيان به شرط نكول كل مورد انتظار براي بدهي تضمين شده با وثيقه نقدشونده برابر با 10 درصد و براي وثيقه كمتر نقد شونده برابر با 8/15 درصد است. همچنين با كاهش نسبت بدهي‌هاي تضمين شده با وثايق نقدشونده نسبت به كل بدهي ها، زيان به شرط نكول مورد انتظار در سطح شركت به طور متوسط افزايش مي يابد. به‌علاوه زيان به شرط نكول در بحراني در بدهي تضمين‌شده با وثيقه نقدشونده كمتر از ساختار بدهي و بيشتر از ديناميك دارايي و وثيقه و مقاديرشان در شرايط بحراني متاثر مي گردد.نتيجه‌گيري: نتايج نشان مي‌دهد نقدشوندگي وثيقه نقش مهمي در كاهش زيان به شرط نكول مورد انتظار تسهيلات تضمين شده دارد. نقش ساختار بدهي با توجه به اولويت پرداخت بدهي‌هاي تضمين شده بر مقدار زيان به شرط نكول بدهي تضمين نشده و همچنين بر مقدار زيان به شرط نكول كل بدهي‌هاي تضمين شده و نيز زيان به شرط نكول بدهي كل شركت موثر است.