طرح‌واره‌هاي ساخت مقايسۀ عالي در زبان فارسي

مقاله حاضر به بررسي طرحواره‌هاي ساخت مقايسۀ عالي و رمزگذاري ساختواژي-نحوي اين مفهوم دستوري در زبان فارسي مي‌پردازد. بدين منظور رويكرد شناختي هاينه (1997) به عنوان چهارچوب نظري پژوهش با داده‌هاي فارسي محك خورده و مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. فرضيه تحقيق اين است كه الگوي نظري پيشنهادي هاينه نمي‌تواند «ساخت مقايسه عالي» و طرحواره‌هاي اين مفهوم دستوري را در اين زبان به خوبي تبيين كند. روش پژوهش توصيفي-تحليلي است و داده‌ها از فرهنگ فارسي عاميانه نجفي (1387) استخراج شده‌اند. يافته‌ها نشان داد كه زبان فارسي براي بيان مقايسۀ عالي، علاوه بر هشت طرحوارۀ مطرح شده توسط هاينه (طرحواره‌هاي كنش، مكان، منبع، هدف، قطبيت، توالي، شباهت و مبتدايي ) از پنج طرحوارۀ اصلي شامل: 1-طرحواره اتصالي، 2-طرحواره مالكيت، 3-طرحواره برابري، 4-طرحواره نام‌اندامي، 5- طرحواره اصطلاحي و همچنين از سه زيرطرحوارۀ فرعي و نيز طرحواره‌هاي آميخته (تركيبي از دو يا چند طرحواره) بهره مي‌گيرد. همچنين، به نظر مي‌رسد برخي از اين طرحواره‌(زيرطرحواره)ها مختص زبان فارسي هستند كه در فهرست زبان‌ها و طرحواره‌هاي مورد مطالعۀ هاينه مورد توجه قرار نگرفته‌اند. علاوه‌براين، نمود صوريِ مؤلفه‌هاي نشانگرِ درجه، نشانگر استاندارد و حتي استاندارد در اين زبان اجباري نيست و در اينگونه موارد، مفهومِ مقايسۀ عالي توسط عنصر/عناصري رمزگذاري مي‌شود كه اين مولفه‌ها را با يكديگر ادغام مي‌كند.  در پايان، فرضيه تحقيق تاييد شد و مشخص شد كه رويكرد هاينه اگرچه بسياري از ساخت‌هاي مقايسۀ عالي را در زبان‌هاي مختلف تبيين مي‌كند، اما در مواجهه با داده‌هاي فارسي كفايت لازم و كافي را ندارد و نيازمند بازنگري و ارائه تقسيم‌بندي جديدي است.