تحليل معناشناختي ضرب‌المثل‌ها و كاربرد آن در فرهنگ‌نگاري فارسي: رويكردي شناختي

شيوۀ فهرست كردن مقولۀ زباني ضرب‌المثل در فرهنگ‌ها همواره يكي از مسائلي بوده است كه فرهنگ‌نگاران و مثل‌نگاران با آن روبرو بوده‌اند. از اين رو در اين تحقيق به چگونگي فهرست كردن ضرب‌المثل‌ها در فرهنگ‌هاي لغت فارسي و بخصوص در فرهنگ‌هاي ضرب‌المثل‌ فارسي، براساس رويكرد معناشناسي شناختي پرداخته شد. هدف از پژوهش حاضر ارائۀ ضرب‌المثل‌ها به شيوه‌اي بديع، غير‌خطي و غيرالفبايي با مبنايي علمي و مبتني‌بر نظريه در فرهنگ‌هاست. براي رسيدن به هدف پژوهش اين سوال مطرح مي‌شود: با به‌كارگيري اصول معناشناسي شناختي چگونه مي‌توان شيوه‌اي جدا از شيوۀ متداولِ الفبايي و خطي براي فهرست كردن ضرب‌المثل‌ها و ارائۀ معادل‌هاي آن‌ها در نظر گرفت؟ در اين راستا، نگارندگان با تكيه بر روش توصيفي-تحليلي و با به‌كارگيري سازوكارهاي شناختي استعارۀ مفهومي، مجاز مفهومي و دانش متعارف به بررسي داده‌هاي برگرفته از فرهنگ بزرگ دوجلدي ضرب‌المثل‌هاي فارسي (ذوالفقاري، 1388)، كتاب ضرب‌المثل‌هاي معروف ايران (سهيلي، 1385) و منابع اينترنتي پرداختند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه با تكيه بر انگيزۀ معنايي و براساس مفاهيم قلمرو مقصدِ ضرب‌المثل‌ها، در فرهنگ‌هاي لغت مي‌توان شيوه‌اي غيرخطي وغيرالفبايي براي چينش ضرب‌المثل‌ها و معادل‌هاي آن‌ها ارائه كرد كه منعكس‌كنندۀ ساختار نظام مفهومي ذهن ما باشد و در امر زبان‌آموزي نيز به درك و يادسپاري زبان‌آموزان كمك كند.