خوانش معنايي افعال مركب اصطلاحي در زبان فارسي

پژوهش حاضر در تلاش است به تبيين خوانش معنايي افعال مركب اصطلاحي در گونۀ گفتاري فارسي تهراني بپردازد. در اين راستا، ضمن معرفي اجمالي فرضيه‌هاي مطرح در مدل‌هاي غيرتركيبي، فرضيه‌اي جديد با عنوان فرضيۀ خوانش سه‌لايه‌اي پيشنهاد خواهد شد كه فرايند خوانش افعال مركب اصطلاحي را توصيف مي كند. داده‌هاي پژوهش حاضر را 181 نمونه از افعال مركب اصطلاحي در گونۀ گفتاري فارسي تهراني تشكيل مي‌دهند كه از طريق ثبت ميداني و براساس شم زباني پژوهشگران گردآوري شده‌اند. افعال مذكور تيره و تركيب‌ناپذيرند و طبق فرضيۀ خوانش  سه‌لايه‌اي، در لايۀ اول معني حقيقي جزء غيرفعلي، سپس، در لايۀ دوم معني مجازي جزء غيرفعلي و در لايۀ سوم معني حقيقي جزء فعلي در مواردي همراه با توسيع معنايي تجميع مي‌شوند و درنهايت معني اصطلاحي فعل مركب را شكل مي‌دهند. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه هستۀ معنايي فعل مركب اصطلاحي، همان مفهوم حقيقي و كانوني جزء غيرفعلي است كه مفهوم مجازي آن براساس هم‌نشيني با جزء فعلي فعال مي‌شود و با تجميع معنايي اين دو، معناي نهايي و تيره و تركيب‌ناپذير مركب اصطلاحي شكل مي‌گيرد. علاوه‌بر اين، نكته‌اي كه در بررسي اين دسته از افعال مركب در گونۀ گفتاري نمايان مي‌شود اين است كه قرار گرفتن جزء فعلي كه نوعي تركيب‌پذيري يا  هم‌نشيني معنايي با جزء غيرفعلي ندارد، عامل فعال شدن معناي مجازي جزء غيرفعلي و درنهايت، شكل‌گيري معني اصطلاحي مي‌شود و اين مسئله بيانگر اهميت جزء فعلي در خوانش اصطلاحي اين افعال است. ارائۀ فرضيۀ خوانش سه‌لايه‌اي براي افعال مركب اصطلاحي دستاورد اصلي پژوهش حاضر است.