هيجان نخبه‌بيني دانش‌آموزان و بازتاب آن در كتاب‌هاي فارسي دورۀ متوسطۀ دوم

نهاد آموزش و پرورش نقش بسزايي در معرفي مؤلفه‌هاي فرهنگي دارد و كتاب‌هاي درسي در آگاهي‌بخشي نسبت به شخصيت‌ها و مشاهير حائز اهميت هستند. در پژوهش حاضر، ميزان هيجان نخبه‌بيني دانش‌آموزان دورۀ متوسطۀ دوم و رضايتمندي آنان از چگونگي پرداختن به مشاهير و نخبگان در كتاب‌هاي فارسي، مورد بررسي قرار گرفته است. اين هيجان به ميزان برانگيخته شدن هيجانات كه هنگام ديدن يا شنيدن درمورد نخبگان در فرد ايجاد مي‌شود، اشاره دارد و در دو سطح انفرادي و اجتماعي داراي ابعاد همگرايي و واگرايي مثبت/منفي است. از آن‌جايي‌كه مشاهير، شاعران و نويسندگان از عناصر تشكيل‌دهندۀ زبان فارسي و هويت ايرانيان هستند، نگارنده در پژوهش حاضر آنان را به‌عنوان شخصيت‌هايي برجسته درنظر گرفته و با استفاده از پرسش‌نامۀ هيجان‌ نخبه‌بيني  (Pishghadam et al., 2021)، به بررسي هيجان نخبه‌بيني 917 دانش‌آموز دختر و پسر (ميانگين سني 16.51 سال) دورۀ متوسطۀ دوم (پايه‌هاي دهم، يازدهم و دوازدهم) در رشته‌هاي ادبيات و علوم انساني، علوم تجربي و رياضي‌فيزيك پرداخته است. نتايج آزمون تي نشان داد كه هيجان نخبه‌بيني دختران در سطوح انفرادي و اجتماعي بالاتر از پسران است و آنان تمايل بيشتري به نخبگان و مشاهير به‌ويژه مشاهير خانم نشان دادند. آزمون تحليل واريانس يك‌طرفه و مقايسۀ زوجي ميان پايه‌هاي تحصيلي نشان داد كه ميزان هيجان‌ نخبه‌بيني دانش‌آموزان پايۀ دهم از دو پايۀ ديگر بيشتر است و دانش‌آموزان رشتۀ رياضي‌فيزيك هيجان نخبه‌بيني كم‌تري نسبت به دو رشتۀ ديگر دارند كه به‌نظر مي‌رسد به دليل ماهيت رشتۀ تحصيلي آنان است.  بررسي كيفي كتاب‌هاي فارسي اين دوره نشان مي‌دهد كه ميزان توجه به نخبگان و مشاهير در حد ارائۀ اثري كوتاه از شاعران است كه اين امر با نيازهاي نخبه‌بيني دانش‌آموزان هم‌راستا نيست و 76 درصد از دانش‌آموزان معتقدند توجهي به نخبگان و افراد برجسته در كتاب‌هاي فارسي نشده است و اين مهم، لزوم بازنگري كتاب‌ها را بر مبناي نيازهاي هيجان نخبه‌بيني دانش‌آموزان و زباهيجان‌هاي فرهنگي روشن مي‌سازد.