مفعول‌نمايي افتراقي در زبان فارسي: بازنگري رده‌شناختي نشانۀ مفعول مستقيم

ديري است كه پديدۀ زبان‏شناختي مفعول‏نمايي افتراقي، درخصوص چگونگي حالت‏نشاني مفعول مستقيم، همچون مبنايي براي دسته‏بندي‏هاي رده‏شناختي زبان‏هاي جهان شناخته شده است. با اين همه، مفعول‏نمايي افتراقي در فارسي محل مناقشات ميان زبان‏شناسان بوده است. برخي از آنان بر اين رأي رفته‏اند كه مفعول‏نمايي افتراقي به‏راستي در زبان فارسي وجود دارد، زيرا برخي از انواع مفعول مستقيم در جملات فارسي با «را» نشان‏دار مي‏شوند، حال آن‏كه زبان‏شناسان ديگري، در مقابل، مثال‏هاي نقضي را در هر مورد از فارسي آورده‏اند تا نشان دهند كه چنين نيست. از اين رو، برخي از زبان‏شناسان ايراني ايدۀ مفعول‏نمايي افتراقي را در فارسي يكسره كنار نهاده‏ و براي «را» نقش كاركردي تازه‏اي تعريف كرده‏اند. مقالۀ حاضر با تبيين مباني نظري كلي مفعول‏نمايي نمايي افتراقي، بر آن بوده است تا به شيوه‏اي مروري ـ تحليلي به چگونگي كاربرد «را» در جمله‏هاي فارسيِ داراي فعل گذرا از منظر تازه‏اي بنگرد. اين رويكرد نظري نه‏تنها مثال‏هاي نقض پيش‏گفته را توجيه مي‏كند، بلكه همچنين با نگرش تازه‏اي به مفعول‏نمايي افتراقي در فارسي مي‏كوشد تا نقش دستوري حالت‏نشاني مفعول مستقيم را به «را» در اين جمله‏ها بازگرداند. بدين ترتيب، مقالۀ حاضر با تثبيت نقش «را» همچون نشانگر برخي از انواع مفعول مستقيم، مفعول‏نمايي افتراقي را در زبان فارسي بازتعريف كرده است. اميد مي‏رود با اجراي مطالعات پيكره‏بنياد آينده رويكرد نظري حاضر به‏واسطۀ شواهد زباني تقويت شود.