عوامل مؤثر در مهاجرت صوفيان از ايران به آناتولي دورۀ سلاجقه روم

در فاصله زماني قرون پنجم تا هفتم قمري، ‌شماري از افراد جامعه نخبگاني از جمله متصوفان و عارفان مسلمان، ايران را به قصد آناتولي ترك كردند. در پژوهش پيش ‌رو تلاش شده است با روش تاريخي و با تكيه بر منابع كتابخانه‌اي، چرايي مهاجرت صوفيان بررسي و تبيين شود. با الهام از نظريۀ جاذبه و دافعۀ «اورت. اس. لي» و با تكيه بر شواهد تاريخي، مشخص گرديد برخلاف باور رايج كه بر تأثير حملۀ مغول بر مهاجرت متصوفان به عنوان اصلي‌ترين عامل مهاجرت مبتني است، سلسله عوامل رانشي همچون افزايش روزافزون جمعيت مهاجران تركمن، رواج تعصبات اعتقادي و تقويت آن توسط اهالي سياست، جنگ‌ها، منازعات و بلاياي طبيعي و مجموعه‌اي از عوامل كششي از جمله فعاليت‌هاي تبليغي، آموزشي و دفاع از مرزهاي اسلام، اقامۀ دين، محترم شمردن متصوفان توسط سلاطين سلجوقي و تساهل و تسامح آنان و همچنين دوري آناتولي از مناطق پرآشوب، به عنوان مهم‌ترين عوامل مؤثر در تحقق پديدۀ مهاجرت صوفيان و عارفان به آناتولي قابل بررسي مي‌باشند.