بررسي نقش چينه‎ ‍شناسي در پتانسيل تغذيه در حوضۀ نكارود

حوضۀ نكارود با وسعت 2275 كيلومترمربع در شمال ايران قرار دارد. بخش عمدۀ آهك‌ها در حوضۀ نكارود، شامل آهك‌هاي ضخيم‌لايه و توده‌اي لار و آهك‌هاي كرتاسه است و به مقدار كمتري آهك‌هاي اليكا، دليچاي و آهك‌هاي روته نيز وجود دارد. خصوصيات مختلفي از قبيل ميزان رخنمون، ضخامت و خصوصيات ليتولوژيكي سنگ‌هاي كارستي و ارتباط با ليتولوژي‌هاي ديگر در مقياس ناحيه‌اي، كنترل‌كننده‌هاي زمين‌شناسي توسعۀ كارست را تشكيل مي‌دهند. از ميان اين عوامل، ضخامت و ليتولوژي سازندهاي موجود در منطقۀ مطالعه‌شده، از اهميت بالايي برخوردار است، به‌گونه‌اي كه اگر سنگ‌آهك رخنمون‌يافته ضخيم‌لايه و توده‌اي باشد، معمولاً پديدۀ كارستي‌شدن با سرعت و شدت بيشتري انجام مي‌شود. چينه‌شناسي منطقه و گسترش آهك لار در منطقه، يكي از دلايل غالب‌بودن سيستم جريان مجرايي در اين حوضه است. چينه‌شناسي در توسعۀ كارست و گسترش مكاني مقدار تغذيه در سازندهاي منطقۀ‌ مطالعه‌شده، نقش مؤثري دارد و با در نظر گرفتن تأثير عوامل مؤثر بر تغذيه با استفاده از GIS و سنجش از دور، وضعيت بيلان هيدروژئولوژيكي كارست در منطقه بررسي مي‌شود. تعيين بيلان هيدروژئولوژيكي آبخوان‌ها، به‌ويژه در مناطق كارستي، از اهميت بالايي برخوردار است. تخمين مقدار تغذيه نيز، يكي از مهم‌ترين پارامترهاي مطالعات هيدروژئولوژيكي براي محاسبۀ بيلان است. تغذيۀ آبخوان كارستي از‌نظر كميت و پراكندگي مكاني، به عوامل طبيعي مختلف مانند آب و هوا، توپوگرافي، پوشش گياهي، خاك و زمين‌شناسي بستگي دارد. نقشۀ پهنه‌بندي پتانسيل تغذيه، با استفاده از چند لايۀ اطلاعاتي شامل ليتولوژي، مقدار شيب، جهت شيب، تراكم آبراهه‌ها، بارش، تراكم شكستگي‌ها و اپي كارست، پس از وزن‌دهي به روش كارشناسي و تلفيق اطلاعات در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي، تهيه شد. با توجه به نتايج حاصل‌شده، منطقۀ مدنظر به 5 بخش با پتانسيل تغذيۀ 12، 20، 28، 36 و 48درصد تقسيم شده است و مساحت مربوط به هر بخش به ترتيب 50، 360، 877،817، 5 كيلومترمربع است. متوسط تغذيه در كل محدوده، حدود 29% برآورد شد. بر‌اساس ميزان تغذيه و متوسط بارش سالانه (430 ميلي‌متر)، مقدار كل تغذيه در حوضۀ كارستي نكارود حدود 261 ميليون مترمكعب برآورد مي‌شود كه از اين مقدار، حدود 64 ميليون مترمكعب به‌وسيلۀ چشمه و چاه‌هاي موجود در حوضۀ كارستي تخليه است؛ بنابراين حجم تخليۀ سالانه در اين منطقه در مقايسه با حجم تخليۀ سالانه، حدود 197 ميليون مترمكعب بيشتر است. با توجه به قرارگيري حوضۀ كارستي نكارود در نزديكي درياي مازندران و وجود گسل‌هاي اين منطقه، ‌اين‌چنين اظهار مي‌شود كه به احتمال زياد بخشي از آب‌هاي تغذيه‌شده در اين حوضه، موجب تغذيۀ آبخوان مجاور‌ و بخشي نيز به دريا تخليه مي‌شود.