بررسي ديناميك همبست آب، انرژي، غذا در حوزه آبخيز هيرمند با رويكرد ديپلماسي آب تحت سناريوهاي مديريتي

مسئلۀ آب در حوضۀ رودخانۀ فرامرزي هيرمند، با توجه به تأثيرات گسترده بر امنيت غذايي، آبي، اقتصادي و محيط‌زيست، روابط بين ايران و افغانستان را به‌عنوان يك چالش اساسي تحت‌تأثير قرار داده است. اتخاذ يك رويكرد مديريتي و سياست‌گذاري مناسب در ديپلماسي آب، به‌منظور دستيابي پايدار به امنيت منابع آبي ضروري است. ازطرفي، ارتباط نزديك آب، انرژي، غذا و تأثير متقابلي كه با يكديگر دارند، باعث شكل‌گيري مفهوم جديدي به نام همبست شده است كه نقشي مهم در دستيابي به اهداف توسعۀ پايدار ايفا مي‌كند. پژوهش حاضر به تحليل ديناميك سيستم‌هاي مديريت پايدار منابع آب مبتني‌بر همبست منابع آب، انرژي و غذا در افق 32سالۀ (۱۳۷۹-۱۴۱۰) در حوزۀ آبخيز هيرمند با رويكرد ديپلماسي آب تحت سناريوهاي مديريتي به كمك نرم‌افزار ونسيم (DSS Vensim) پرداخته كه در ساير تحقيقات پيشين مورد توجه نبوده است. نتايج پژوهش نشان داد با اعمال سناريو افزايش راندمان آبياري از 35 درصد به 70 درصد بدون افزايش سطح كشت، توليد كشاورزي در منطقۀ سيستان به نسبت مدل پايه افزايش يافته است. اين افزايش توليد محصولات كشاورزي از 77/65 به 92/69 هزار تن، نشان‌دهندۀ افزايش كارايي مصرف آب است. اجراي شبيه‌سازي سناريو توسعۀ سطح زير كشت براساس افق 1404 در حوزۀ آبريز هيرمند، سبب افزايش امنيت محصولات كشاورزي در سال 1410 نسبت به سال 1379 به‌ميزان 227900 تن مي‌گردد. مطابق نتايج پژوهش حاضر، بهبود بهره‌وري آب، يكي از مؤثرترين ابزار در بررسي سناريوي تركيبي، افزايش راندمان آبياري و سناريو توسعۀ سطح زير كشت براساس افق 1404 است. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده پيشنهاد مي‌شود به‌دليل وابستگي منطقۀ سيستان به رودخانۀ فرامرزي هيرمند نيز، اتخاذ همبست آب، انرژي و غذا با تقويت ديپلماسي آبي به‌منظور كاهش تنش‌ و مديريت پايدار مورد توجه سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان در حوزۀ آبخيز هيرمند قرار گيرد تا دشت سيستان از آسيب جدي ناشي از بحران آبي آينده و فجايع زيست‌محيطي حفظ گردد.